ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΩΠΗ

ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΩΠΗ

Α΄

    

 Σιωπή δεν είναι η σιγή, ούτε η αδυναμία του λόγου. Η σιωπή είναι η έλλογη απουσία λόγου, γιατί υπάρχει κάτι, που ψυχή κρίνει ότι προσφέρεται εσωτερικά για ανώτερη, βαθύτερη θέαση και επεξεργασία. Είναι κάπου γραμμένο: «σιωπή πολύβουος και πανεπιστήμων»! Η σιωπή είναι υπέρβαση του λόγου· συχνά και για να προβάλει ο λόγος ανώτερος από τη σιωπή που τον γέννησε.

    Ο μοναδικός μας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μας έχει αφήσει το ανεπανάληπτο: «Ο φλοίσβος επιτάσσει σιωπήν»! Για να φανερωθεί καθαρό το μυστήριο της φύσεως, όπως εκείνο των ουρανών, που αμίλητοι «διηγούνται δόξαν Θεού».

    Είναι αλήθεια πως τα επισημότερα μέσα στην Πλάση όπως η ανατολή και η δύση του ηλίου, η διεργασία του θαμμένου κόκκου στα σπλάχνα της χειμωνιάτικης γης, συντελούνται μέσα στη σιωπή. Έπειτα η νύχτα, το λίκνο της σιωπής, φανερώνει τα λογής-λογής άστρα. Το επαληθεύουν οι μεγάλες νύχτες· των Χριστουγέννων, του Νικοδήμου, της δίκης του Υιού και Λόγου του Θεού, που υπόδικος ενώπιον της ανθρώπινης ετυμηγορίας κακουργίας, σιωπά. Το μυστήριο της  θείας σιωπής το  παραδίδει με δέος ο Ευαγγελιστής στους φλύαρους κοσμικούς αιώνες: «Ο δε Ιησούς εσιώπα» (Ματθ. κστ 63). Και η Ανάσταση Του μέσα στη σιωπηλή νύχτα του κήπου του Ιωσήφ...

    Μα και τα μεγάλα σύνορα τής ζωής του ανθρώπου, η αρχή και ο θάνατος, διαδραματίζονται μέσα στη σιωπή. Η παρουσία της ζωής, όπως και στον ύπνο –«εγώ καθεύδω και η καρδία μου αγρυπνεί» (Άσμα Ασμάτων ε΄ 2), έτσι και στο θάνατο, σύμφωνα με τη θεϊκή υπόσχεση για την κοινή ανάσταση, «του αναγαγεϊν εκ των τάφων τον λαόν μου» (Ιεζεκ. λζ΄ 3).

    Κι όσο για τη σιωπή στη σχέση του Θεού με το πλάσμα Του, είναι ορισμένο η ψυχή μας να συλλαμβάνει μέσα της τους ήχους της πιό ακριβής αρμονίας, που δεν καταλύεται ποτέ, γιατί «με τον Θεό δεν υπάρχει σιωπή» ( Fr. Mauriac ). Σ’ αυτή τη συχνότητα βρίσκεται και ο ένθεος ασκητής, που βεβαιώνει: «Ο σιωπής φίλος προσεγγίζει Θεώ» (Ιωάννης Κλίμακος, κεφ. δ΄).

    Είναι ίσως αυτή η πληροφορία, που κάνει τον ποιητή να απαλοτραγουδήσει·

«Ώ ψυχή, τ’ αληθινό τραγούδι, που δεν το ‘πα,

Κάνε το μια προσευχή και λάτρευε και σιώπα».

                                                                          Κ. Παλαμάς

 

Β΄

    Έχει και η σιωπή την πρακτική της. Στον αρμονικό άνθρωπο διανθίζεται η σιωπή με τον σφριγηλό λόγο.

    Αυτή λειτουργεί όπως το στημόνι. Ο λόγος είναι το υφάδι. Το αντίθετο χαλάει το υφαντό...

    Πάντα υπάρχει ο φόβος ο λόγος να εκπέσει σε φλυαρία, μέχρι και σε αμαρτία. Γι’ αυτό και στην Αρχαία Ελλάδα κατά τις θυσίες στο θείο, όπως πληροφορούμαστε από τις αρχαίες τραγωδίες, ακουγόταν η προτροπή: «Ευφημείτε, παίδες». Και ενώ «ευφημία είναι ο καλός λόγος, κατέληξε να σημαίνει: «Μείνετε σιωπηλοί, παίδες», μήπως και ακουστεί λόγος που δεν ταιριάζει.

    Με την άσκηση της σιωπής η ψυχή αθλεί στο ωραίο στάδιο της αυτοαγωγής με αγάπη, ταπείνωση, υπομονή, διάκριση.

    Έτσι, όταν οι άλλοι μιλούν, ακούω. Όταν φλυαρούν, προφυλάσσομαι από περιττές γνώσεις. Όταν κρίνουν, φεύγω. Όταν σιωπούν, ερμηνεύω απροκατάληπτα και δεν παρερμηνεύω. Όταν θυσιάζονται, τους προσφέρομαι ως καλός συμπαραστάτης απορροφημένος από την σπονδή τους στο χρέος. Όταν αμαρτάνουν, αναλογίζομαι με δέος τη φοβερή πραγματικότητα· την ελευθερία που δόθηκε από τον Θεό στον άνθρωπο καεί κλαίω ικετεύοντας...

    Κι όταν εγώ σιωπώ από αγώνα να μη δώσω τόπο στο φθόνο ή στην υποτίμηση του άλλου, ή να μην αδικήσω εμφανιζόμενος καλύτερος από ό,τι είμαι...

    Όταν σιωπώ από το χρέος για να σηκώσω τη μοναξιά του υπευθύνου, που, όσο κι αν θέλει να κατέβει στο επίπεδο των πολλών, δεν του επιτρέπεται πια, γιατί είναι ο πρώτος ή από την ανάγκη να μένω εκεί που κανείς άλλος δέον μπορεί, ή δεν θέλει να είναι...

    Όταν σιωπώ από τη διάθεση για να υποχωρήσω στην έρημο, για να ακουστεί η φωνή του άλλου και να αναδειχθεί στη διακονία του, για να των προτιμήσουν, για να τον εμπιστευθούν ή για να συλλειτουργήσουμε.

    Τότε, όσο κι αν είναι βαρύς ο σταυρός του λόγου που δεν λέγεται, μέσα στη σιωπή της καρδιάς ακούγεται το άσμα του Θεού σε ένα μοναδικό, ουράνιο τόνο...

    Τότε η σιωπή έχει ολοκληρώσει το έργο της, και ο λόγος του ανθρώπου γίνεται πια «ρήμα Κυρίου».

                                                                                                   Λ.

 

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΑΣ» ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ