Ο ποιητής της πιο όμορφης ουτοπίας livaditis001.jpg

ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ, Ο ποιητής της πιο όμορφης ουτοπία

Πως “γνώρισα” τον Ποιητή

Η πρώτη μου επαφή με την ποίση του Τάσου Λειβαδίτη, έγινε, άν θυμάμαι καλά, στα 1977. Ήταν ένα από εκείνα τα φοιτητικά βράδια που ύστερα από τα μαθήματα ψάχναμε ν’ ανακαλύψουμε τον κόσμο μέσα από τα βιβλία. Έψαξα στη βιβλιοθήκη του συγκατοίκου μου να βρω κάτι. Ο τίτλος τράβηξε αμέσως την προσοχή μου: «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας». Άρχισα να διαβάζω τους στίχους, του άγνωστου για μένα μέχρι τότε Τάσου Λειβαδίτη κι η καρδιά μου φτερούγισε. Στις σελίδες που διάβαζα συνάντησα όλα εκείνα που έδιναν νόημα στη νιότη μου. Εκεί βρήκα τη γυναίκα την ιδανική, που με τη δύναμη του έρωτά μας παλεύαμε χέρι – χέρι για να κάνουμε το μέλλον των ανθρώπων πιο όμορφο. Ήταν τότε που πίστεψα πως η Επανάσταση κι ο Έρωτας έχουν το ίδιο δυνατό κόκκινο χρώμα. Με τα μάτια μου ξεχειλισμένα στα δάκρυα ρουφούσα με πάθος τους στίχους του Λειβαδίτη. Θυμάμαι πως μου ξέφυγε ένας λυγμός όταν διάβαζα:

«Ναι, αγαπημένη μου

Εμείς γι’ αυτά τα λίγα κι απλά πράγματα πολεμάμε

για να μπορούμε να’ χουμε μια λάμπα,

ένα σκαμνί

ένα χαρούμενο δρόμο το πρωί

ένα ήρεμο όνειρο το βράδυ.

Για να’ χουμε έναν έρωτα που να μη μας τον λερώνουν,

ένα τραγούδι που να μπορούμε να το τραγουδάμε…»

Τόσο πολύ συγκλονίστηκε μ’ εκείνο το βιβλίο, που την επόμενη μέρα το αντέγραψα ολόκληρο. Μέχρι πρόσφατα είχα το χειρόγραφο, αλλά όταν έψαξα να το βρω ανακάλυψα πως δεν υπήρχε πλέον. Τότε θυμήθηκα πως το είχα χαρίσει σε ένα πρόσωπο αγαπημένο. Χαλάλι του, ας το κρατήσει κι ας το διαβάσει ξανά και ξανά.

Από τότε πέρασαν χρόνια. Η ποίση του Λειβαδίτη μου έγινε πιο οικεία, καθώς φρόντισα να διαβάσω σχεδόν όλο το έργο του. Η τελευταία μου επαφή μαζί του ήταν το καλοκαίρι του 1994, όταν κάποιο προσωπικό γεγονός μ’ έκανε να ξεφυλλίσω πάλι τις σελίδες του. Η συγκίνηση ήταν ίδια, όπως τότε, στα 1977.

Δυο μήνες πριν έπεσε το μάτι μου στο μονόστηλο κάποιας εφημερίδας, που υπενθύμιζε πως πέρασαν επτά χρόνια από το θάνατό του. Εκείνη τη στιγμή αισθάνθηκα πως χρωστάω κάτι. Αποφάσισα, λοιπόν, να αφιερώσω στον Τάσο Λειβαδίτη τις δύο εσωτερικές σελίδες του Εξώστη. Το σκέφτηκα πολλές φορές αλλά πάντοτε δίσταζα. Δεν είναι δα και τόσο απλό να γράψεις για έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους έλληνες ποιητές! Μπορεί να εκληφθεί και ως ιεροσυλία. Είπα τότε πως θα βάλω το χέρι στην καρδιά και θα γράψω έχοντας ως μοναδικό οδηγό το συναίσθημά μου. Καμία προσπάθεια εμπεριστατωμένης μελέτης. Αυτό ανήκει στους ειδικούς. Εδώ μονάχα λόγια καρδιάς και στίχους του Ποιητή θα διαβάσετε.

Η ζωή αλλά, κυρίως, η Ποίησή του
Στην πρώτη μεταπολεμική γενιά ανήκει ο Τάσος Λειβαδίτης. Γεννήθηκε το 1921 σύμφωνα με το Λεξικό «Τεγόπουλου – Φυτράκη». Όμως ο απόστολος Μπενάτσης, αναφέρει πως γεννήθηκε το βράδυ της Ανάστασης του 1922 (περιοδικό «Η λέξη», τεύχος 130, Νοέμβρης – Δεκέμβρης 1995).

Η πρώτη του επαφή με το κοινό έγινε το 1946 μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Ελεύθερα Γράμματα» (τεύχος 55, 15 Νοεμβρίου 1946), στο οποίο έβρισκαν χώρο έκφρασης οι αριστεροί διανοούμενοι της εποχής. Το πρώτο του εκείνο ποίημα που δημοσιεύτηκε, ήταν «Το τραγούδι του Χατζηδημήτρη».

Η πρώτη του ποιητική συλλογή ήταν η «Μάχη στην άκρη της νύχτας», που εκδόθηκε το 1952, ενώ λίγο αργότερα, τον ίδιο χρόνο, ακδόθηκε και το «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας». Το 1953, ακολούθησε η συλλογή «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου», που τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας της Βαρσοβίας.

Σύμφωνα με τους μελετητές του, το έργο του Τάσου Λειβαδίτη μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους:

1. Την επαναστατική, όπου συναντάει κανείς πολλά σοσιαλρεαλιστικά στοιχεία (μέχρι το 1966 με το βιβλίο «Οι τελευταίοι»).

2. Τη συμβολική αλληγορική (μέχρι το 1983 με τη συλλογή «Ο τυφλός με το λύχνο»).

3. Την υπαρξιακή (μέχρι τα «Χειρόγραφα του Φθινοπώρου», που εκδόθηκαν το 1990, μετά δηλαδή από το θάνατό του).

Στην ποίηση του Λειβαδίτη κυριαρχεί ο πόθος για ένα όμορφο μέλλον που θα περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους. Είναι ο ποιητής που μετουσιώνει σε στίχους την κομμουνιστική του ιδεολογία, που προσπαθεί να ξεσηκώσει τα πλήθη. Συνάμα όμως βιώνει και την ήττα των οραμάτων του, βλέπει τη γενιά του τσακισμένη και τα όνειρά του να πνίγονται, στην αρχή από την εθνικόφρονη βαρβαρότητα που καθοδηγείται από τους Άγγλους και από τους Αμερικάνους, και στη συνέχεια, πιο τραγικά ακόμη. Από τα γκουλάγκ της Μεγάλης Πατρίδας (ΕΣΣΔ) και τους ανελέητους κομματικούς μηχανισμούς. Ο Παράδεισος έχει χαθεί κι ο Λειβαδίτης αρχίζει τις υπαρξιακές του αναζητήσεις.

Ένας ποιητής, όμως, που αποζητά την ομορφιά της ζωής, την ευτυχία του κόσμου, δε θα μπορούσε να μη μιλήσει για τον έρωτα. Η γυναίκα έχει σημαντική θέση στο μέργο του. Ο Λειβαδίτης εκτός από ηρωικός είναι και βαθιά ερωτικός. Κι αυτό με όλη τη σημασία της λέξης και μ’ όλο τον πόνο και τη συντριβή που περικλείει ο έρωτας.

Πώς να τελειώσουμε τούτο το κείμενο; Ίσως ο καλύτερος τρόπος να είναι με ένα μήνυμα ελπιδοφόρο. Ένα μήνυμα που βγαίνει μέσα από τους στίχους του Τάσου Λειβαδίτη:

«Ό, τι κι αν κάνουν θα νικήσουμε – ο κόσμος μας ανήκει.

Το μέλλον είναι μες στην τσέπη μας σαν το κλειδί

του σπιτιού μας».

                                                                     Στράτος Κερσανίδης

                                                                     ΕΞΩΣΤΗΣ 29/12/1995

 Ανθολόγιο ποιημάτων Τάσου Λειβαδίτη

                                                                   
ΚΑΝΤΑΤΑ (απόσπασμα)

Ένα περίεργο επεισόδιο διαβάζαμε τελευταία στις εφημερίδες,

ένας άντρας πήγε σ’ ένα απ’ αυτά τα «σπίτια», πήρε

μια γυναίκα,

μα μόλις μπαίνουν στο δωμάτιο, αντί να γδυθεί και να

επαναλάβει την αιώνια κίνηση,

γονάτισε μπροστά της, λέει, και της ζητούσε να τον αφήσει

να κλάψει στα πόδια της. Εκείνη βάζει τις φωνές,

«εδώ  έρχονται για άλλα πράγματα», οι άλλοι επ’ έξω

δόστου χτυπήματα στην πόρτα. Με τα πολλά

άνοιξαν και τον διώξανε με τις κλωτσιές – ακούς εκεί

διαστροφή

να θέλει, να κλάψει μπρος σε μια γυναίκα.

Εκείνος έστριψε τη γωνία και χάθηκε καταντροπιασμένος.

Κανείς δεν τον ξανάδε πια.

Και μόνο εκείνη η γυναίκα, θαρθεί η αναπότρεπτη ώρα

μια νύχτα, που θα νοιώσει τον τρόμο ξαφνικά,

πως στέρησε τον εαυτό της απ’ την πιο βαθειά, την πιο

μεγάλη ερωτική πράξη

μην αφήνοντας έναν άντρα να κλάψει στα πόδια της.

ΕΡΩΤΑΣ (απόσπασμα)

Όλη τη νύχτα πάλεψαν απεγνωσμένα να σωθούν απ’ τον εαυτό τους,

δαγκώθηκαν, στα νύχια τους μείναν κομμάτια δέρμα, γδαρθήκανε

σαν δυο ανυπεράσπιστοι εχθροί, σε μια στιγμή, αλλόφρονες, ματωμένοι,

βγάλανε μια κραυγή,

σαν ναυαγοί, που, λίγο πριν ξεψυχήσουν, θαρρούν πως βλέπουν φώτα,

κάπου μακριά.

Κι όταν ξημέρωσε, τα σώματά τους σα δυο μεγάλα ψαροκόκκαλα

ξεβρασμένα στην όχθη ενός καινούργιου μάταιου πρωινού.

ΒΙΟΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ (απόσπασμα)

1. Σελίδες από μια χαμένη επανάσταση που στα περιθώρια γράψαμε

    κι εμείς τη ζωή μας

2. κι εσείς νεκροί μου σύντροφοι, καμιά φορά βαδίζω μαζί σας και το

     Παλτό μου ανοίγει σαν φτερούγα,

     ύστερα ακουμπάω κάπου κι ονειροπολώ ή μοιράζω την αστροφεγγιά

     στους άτυχους αυτού του κόσμου.

3. Ήταν τις μέρες που ανακαίνιζαν το άσυλο. Οι ελαιοχρωματιστές

     Μου φέρονταν καλά, μας κουβεντιάζανε, μας έδιναν τσιγάρα,

     εγώ τους έδειχνα πώς να βγάζουν έξω το χρυσάφι – τσιμουδιά,

     αλλά στο άσυλο είχαμε πολύ.

     Τα τσιγάρα βέβαια δεν τα κάπνιζα, τα φύλαγα για τους συντρόφους

     μου –όλους νεκρούς, απ’ την Καντόνα ως το Γουαδαλκιβίρ…

4. Τελικά δεν είμαι παρά ένας σύντροφος τρελός από καλύτερες μέρες.

5. ω γενιά μου χαμένη –πήραμε μεγάλους δρόμους, μείναμε στη μέση.

6. Κι αν νικηθήκαμε δεν ήταν απ’ την τύχη ή τις αντιξοότητες, αλλά

    απ’ αυτό το πάθος για κάτι πιο μακρινό.

7. …Αλλά δε θα ξεχάσω ποτέ μια νύχτα σ’ εκείνη

     τη μεγάλη εξέγερση, οι τραυματιοφορείς μ’ ακούμπησαν για μια στιγμή

     κάτω και τότε κοίταξα τα’ άστρα, θεέ μου, πως έλαμπαν,

     και ξαφνικά δε μ’ ένοιαζε που είχαμε νικηθεί, «όλο το άπειρο είναι

     δικό  μας», είπα μέσα μου κι έκανα όρκο να φέρω ως το τέλος το

     πεπρωμένο μου.