Η αλληγορία του σπηλαίου

1 εικόνα

της Ελεάννας Μαγγίνα

«Κι αν υποθέσουμε ότι οι δεσμώτες είχαν θεσπίσει τότε κάποιες τιμές και επαίνους μεταξύ τους και βραβεία για όποιον διέκρινε καθαρότερα απ' όλους τα αντικείμενα που περνούσαν μπροστά τους, ή για όποιον συγκρατούσε στη μνήμη του ποια από αυτά συνήθως περνούσαν πρώτα, ποια ύστερα και ποια πήγαιναν μαζί με ποια, έτσι που βάσει αυτού να έχει κάποια ιδιαίτερη ικανότητα στο να μαντεύει τι επρόκειτο να περάσει κάθε φορά, έχεις μήπως τη γνώμη ότι ο άνθρωπος αυτός θα φλεγόταν από την επιθυμία για τέτοια πράγματα και ότι θα ζήλευε όσους τιμούνταν εκεί και είχαν δύναμη και αναγνώριση; Ή θα είχε πάθει αυτό που λέει ο Όμηρος, και θα επιθυμούσε διακαώς «πάνω στη γη να ζούσε κι ας ξενοδούλευε σε κάποιον άκληρο» ή να υπέφερε οτιδήποτε παρά να νομίζει τέτοια πράγματα και να ζει όπως εκείνοι;»
 Πλάτων, Πολιτεία
Είναι κάποιες καίριες στιγμές για τη έκβαση της προσωπικής μάχης ενός ανθρώπου, ο οποίος πολεμώντας αρκετό διάστημα μέσα σε βαθύ σκοτάδι με αντίξοες συνθήκες, εξαντλημένος αφήνει αυτά να τον επηρεάσουν. Χρειάζεται τότε να εμφανιστεί στον ορίζοντά του ένας «Φάρος», ένα φως για να του δείξει πάλι, ότι ο δρόμος που έψαχνε, υπάρχει κάπου στο βάθος.
Ο Πλάτωνας επινόησε κάποτε μια αλληγορία για να ξεχωρίσει τον πραγματικό κόσμο από τον κόσμο των ψευδαισθήσεων. Συνοπτικά: διηγείται πως υπάρχει ένα σπήλαιο, κάτω από τη γη, στο οποίο γεννιούνται και ζουν άνθρωποι αλυσοδεμένοι έτσι, ώστε να μπορούν να δουν μόνο ό,τι φαίνεται ακριβώς μπροστά τους. Δεν μπορούν να στρέψουν το κεφάλι τους σε καμία κατεύθυνση. Πίσω τους είναι αναμμένη μια φωτιά και οι δεσμώτες τους περνώντας τα αληθινά αντικείμενα πίσω από το φως της φωτιάς δημιουργούν ένα θέατρο σκιών με θεατές τους αλυσοδεμένους. Με το φως της σπηλιάς βλέπουν τις σκιές πάνω στα τοιχώματα και νομίζουν πως είναι τα ίδια τα πράγματα. Σε αυτό το περιβάλλον ζουν και μάλιστα βραβεύονται μεταξύ τους με άξονα το ποιος αντιλαμβάνεται καθαρότερα τις σκιές και μαντεύει την ακολουθία τους. Καποια στιγμή ένας από αυτούς σπάει τις αλυσίδες του και βγαίνει στην έπιφάνεια της γης. Στην αρχή τον τυφλώνει το φως του ήλιου, γιατί δεν έχει μάθει ποτέ να το αντικρίζει, στη συνέχεια όμως σιγά σιγά αρχίζει να βλέπει τον αληθινό κόσμο γύρω του.
Τι γίνεται όταν κανείς αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι μεγάλωσε μέσα στο σπήλαιο, να υποψιάζεται ότι αυτό που βλέπει δεν είναι παρά μια παραμορφωμένη πραγματικότητα, σπάει τις αλυσίδες του και πρωτογνωρίζει τους δυνάστες του;
Σε μια περίοδο που, ανδρείκελα πολιτικοί, κούφιοι παρουσιαστές, «ειδικοί αναλυτές», δήθεν δημοσιογράφοι και στρατευμένοι «άνθρωποι του πνεύματος», μέσω της φωτιάς ή τηλεόρασης- όπως πιθανότατα να ονομάζονταν σήμερα- προσπαθούν λυσσαλέα να μας πείσουν οτι το σπήλαιο είναι η πραγματική κοινωνία και οι σκιές που μας υποβάλλουν είναι αληθινές, χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε ανθρώπους που κατάφεραν να βγουν από τη σπηλιά, ως σηματοδότες ή «Φάρους».
Η πρόσφατη άρνηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου να δεχτεί το Μεγάλο Βραβείο των Γραμμάτων, φέρνει στην επιφάνεια τη στάση ζωής που ακολουθεί όλα αυτά τα χρόνια. Αντικατοπτρίζει δε την συνέπεια ένος ανθρώπου απέναντι στην προσωπική αυθεντικά επιλεγμένη ηθική του. Έρχεται, κατά την άποψή μου, σε μια καίρια κοινωνική συγκυρία, να απαξιώσει τον κόσμο του «θεάτρου των σκιών» με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: μη αναγνωρίζοντάς τον, αγνοώντας τον. Aποδεικνύει έτσι, πώς μπορεί να ζει κανείς αυτάρκης, δικαιωμένος και ευτυχής στον πραγματικό κόσμο, όπως εκείνος – φαντάζομαι, όχι χωρίς κόστος – τον επέλεξε.

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών