Διαδικτυακή ζωή vs Πραγματική ζωή
| γράφει ο Χάρης Αρώνης (AR-On) | Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2012 |
Μήπως τελικά αυτά τα (κάποτε παράλληλα) σύμπαντα, άρχισαν να ενοποιούνται; Ναι, σωστά καταλάβατε. Το άρθρο δεν έχει άμεση σχέση με τη μουσική, έχει όμως με τον Μουσικό μας Παράδεισο!
Το διαδίκτυο είναι πια αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Για πολλούς η
σύνδεση με έναν ISP (έστω την …Geitonet), είναι τόσο απαραίτητη όσο και η
σύνδεση με τη ΔΕΗ! Τα τελευταία χρόνια, η ύπαρξη μόνιμης ευρυζωνικής
ασύρματης ή ενσύρματης πρόσβασης στο Internet για κάθε σπίτι και γραφείο
δεν είναι απλά δια-δεδομένη, είναι σκέτα δεδομένη. Το να σερφάρει
κανείς από το κινητό του κάποτε ήταν "γουάου", σήμερα είναι ρουτίνα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα: ξεκινάμε να κλείσουμε ξενοδοχείο για τις
διακοπές μας (μέσω internet, εννοείται) και το πρωταρχικό μας κριτήριο
επιλογής, είναι αν το ίδιο το ξενοδοχείο έχει internet και wi-fi! Καλά,
μη βαράτε, "ξεκινάμε να κλείσουμε" έγραψα, δε σημαίνει ότι το κάνουμε
κιόλας… Εν έτη 2012, όχι ξενοδοχείο, ακόμη και συγγενικό ή φιλικό σπίτι
να υπάρχει να μας φιλοξενήσει, το σκεφτόμαστε λόγω βενζίνης, διοδίων
κλπ. Λέω για τότε, παλιά ντε, όταν επίσης ΔΕΝ είχαμε λεφτά, απλώς …δεν
το ξέραμε, γιατί είχαμε την ψευδαίσθηση ότι πάντα θα ‘χουμε δουλειά και
μισθό για να πληρώνουμε τις δόσεις σε κάρτες και σε δάνεια. Μέχρι που
έσκασε η πομφόλυγα, ήρθαν τα Καστελόριζα, τα Δουνουτού, οι Τρόικες,
ξανάρθανε κι οι Γερμανοί και τη συνέχεια τη ζούμε. Αλλά ας επανέλθω στο
θέμα μου (από δω το πάω, από κει το φέρνω, πώς στο καλό κάθε τι στα
πολιτικά το καταλήγω, δεν το ‘χω καταλάβει). Λοιπόν, τι έλεγα; Α, περί
internet…
Δεν ήταν πάντα έτσι, βέβαια… Μόλις μια 10ετία πριν, μετά βίας είχαν αρχίσει να διαδίδονται οι πρώτες - πανάκριβες τότε - boadband συνδέσεις, που επέτρεπαν να έχεις σχετικά ευχάριστη εμπειρία χρήσης και να μη μπινελικώνεις (ή έστω να μπινελικώνεις λιγότερο) τον πάροχό σου για τα αιωνόβια page loading και file downloads. Ακόμη πιο πίσω, 15 χρόνια πριν, ήταν εξαιρετικά μικρή η αναλογία μεταξύ αυτών που έμπαιναν τακτικά στο νετ (μέσω εκείνων των "προϊστορικών" dial-up modems με τους χαρακτηριστικούς ήχους) κι όλων των υπολοίπων με την ελάχιστη ή και μηδενική εμπειρία χρήσης. Αν πάμε τέλος 20 χρόνια πίσω, ελάχιστοι ήξεραν καν να σου εξηγήσουν τι εστί internet, εκτός αν διάβαζαν τίποτα περιοδικά πληροφορικής (εξαιρουμένων φυσικά κάποιων εργαζομένων σε ειδικούς τομείς και κάτι nurds που είχαν πρόσβαση κυρίως από πολυτεχνεία κι ορισμένες πανεπιστημιακές σχολές).
Σίγουρα στις μέρες μας σχεδόν οι πάντες έχουν συνειδητοποιήσει πια, ότι το διαδίκτυο είναι μια από τις επαναστατικότερες ιστορικά δημιουργίες του ανθρώπου, κρίνοντας από τις νέες δυνατότητες που έφερε σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά και από τον τρόπο που επηρέασε - και θα επηρεάζει στο μέλλον - την καθημερινότητά μας, τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό πλαίσιο. Να ‘τανε μόνο τα σύγχρονα θαύματα που συντελούνται στους τομείς της τηλε-εργασίας, της τηλε-ιατρικής, της τηλε-εκπαίδευσης; Όλοι όσοι διαβάζετε αυτές τις γραμμές, σίγουρα θα έχετε νιώσει τις ριζικές αλλαγές που έφερε το διαδίκτυο στον τρόπο που δουλεύουμε, ενημερωνόμαστε, διασκεδάζουμε, συναλλασσόμαστε και πάνω από όλα, επικοινωνούμε. Άσχετα αν υπάρχουν και λίγες - ευτυχώς - περιπτώσεις, που οι αλλαγές αντί να είναι προς το καλύτερο, είναι προς το χειρότερο…
Γιατί όπως με κάθε ριζοσπαστική ανακάλυψη, ο τρόπος χρήσης της και όχι καθεαυτή η ύπαρξή της καθορίζει αν είναι ωφέλιμη ή βλαβερή. Χιλιοειπωμένα αυτά, μην αρχίσω τα παραδείγματα με το μαχαίρι στα χέρια του γιατρού και του φονιά, με το δυναμίτη στο οπλοστάσιο του μηχανικού και του τρομοκράτη, με τα πυρηνικά ως πηγή ενέργειας αλλά και ολέθρου (αν και στην περίπτωση των πυρηνικών, είμαι από κείνους που δεν τα θέλουν ούτε ζωγραφιστά και για κανένα ειρηνικό σκοπό, όπως με δικαιώνει η ιστορία σε Τσερνόμπιλ, Φουκουσίμα και σε πολλά άλλα τέτοια "ειδυλλιακά" μέρη). Εντέλει, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να δούμε τα προβλήματα από την κακή χρήση τους και να τα περιορίσουμε. Και στην περίπτωση του διαδικτύου, δεν είναι ανάξια λόγου: οι κίνδυνοι παραπληροφόρησης (όταν δεν διασταυρώνουμε και δεν φιλτράρουμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε), κακής διαπαιδαγώγησης (όταν δεν υπάρχει υπεύθυνος γονικός έλεγχος στη χρήση του internet από τα παιδιά), οικονομικής εξαπάτησης (όταν δεν παίρνουμε τα μέτρα μας και λειτουργούμε με αφέλεια), εθισμού και κοινωνικής απομόνωσης (όταν το δίκτυο δεν είναι πια μέσον αλλά αυτοσκοπός), αλλοτρίωσης (όταν αντί της επικοινωνίας υπάρχει αποξένωση, απάθεια και αίσθηση αποδυνάμωσης), είναι μερικά από αυτά τα προβλήματα.
Τελευταία με προβλημάτισε ιδιαίτερα το θέμα της αλλοτρίωσης. Πώς στα κομμάτια το διαδίκτυο, που έφερε όλους αυτούς τους καταπληκτικούς νέους τρόπους επικοινωνίας και εκμηδένισε τις αποστάσεις, είναι φορές που αποτυγχάνει παταγωδώς να φέρει πιο κοντά τους ανθρώπους με αληθινό και ουσιαστικό τρόπο; Γιατί κάποιες φορές ενώ "συνομιλούμε", δεν επικοινωνούμε πραγματικά; Γιατί άραγε κι ενώ ερχόμαστε σε επαφή συνεχώς με νέους διαδικτυακούς συνομιλητές, συμβαίνει συχνά να νιώθουμε αποξενωμένοι, άρα αποδυναμωμένοι, άρα απαθείς; Μήπως γιατί η επικοινωνία δεν γίνεται με όρους αλήθειας, αλλά εικονικής πραγματικότητας; Με άλλα λόγια, μήπως επειδή (εμείς, ο "απέναντι" ή και οι δύο ταυτόχρονα) υποδυόμαστε ρόλους που διαφέρουν απ’ ότι είμαστε στην αληθινή ζωή;
Δεν είναι εύκολη η απάντηση. Γι’ αυτό πρέπει να δούμε τι συνέβαινε ως κανόνας από τα παιδικά - εφηβικά κιόλας χρόνια του internet, τότε που κάποιες από τις δημοφιλέστερες υπηρεσίες και εφαρμογές του ήταν (και ακόμα είναι):
Φυσικά internet δεν είναι μόνο τα παραπάνω. Χιλιάδες άλλα πράγματα κάνεις μέσω διαδικτύου, στα οποία είτε δηλώνεις την αληθινή σου ταυτότητα (π.χ. ψωνίζοντας σ’ ένα e-shop, τσεκάροντας τις κινήσεις του τραπεζικού σου λογαριασμού, καλώντας μέσω skype τη θειά σου στην Αμερική κλπ.), είτε δεν χρειάζεται να δηλώσεις καθόλου ταυτότητα (π.χ. διαβάζοντας ένα ιατρικό άρθρο για την οστεοπόρωση, παρακολουθώντας ένα video-clip της Bjork κλπ.).
Όμως από τις περιπτώσεις διαδικτυακών υπηρεσιών-εφαρμογών όπως ακριβώς εκείνες στην πιο πάνω λίστα, πήρε σάρκα και οστά η έκφραση "εικονική πραγματικότητα". Αυτός ο καινούριος κόσμος, ο κυβερνοχώρος, για ανθρώπους που τον πρωτογνώριζαν και κυρίως για όσους τον προσέγγιζαν για μη επαγγελματικούς λόγους, έμοιαζε με ένα τεράστιο μπαλ-μασκέ. Ένα πάρτυ μεταμφιεσμένων που όλοι πίσω απ’ τις μάσκες τους ζητούσαν να "χορέψουν" με άλλους μασκοφορεμένους κι ο χορός άλλοτε μεταφραζόταν σε απλή συζήτηση, άλλοτε σε επίδειξη γνώσεων ή εξυπνάδας, άλλοτε σε φλερτ, άλλοτε σε έντονη διαμάχη, γενικά σε εκατοντάδες διαφορετικές συμπεριφορές. Πάρα πολλοί λοιπόν πίσω από το προσωπείο του avatar και του nickname τους ντύθηκαν μιαν άλλη προσωπικότητα, ελαφρώς έως τελείως διαφορετική απ’ την αληθινή, ζώντας ιντερνετικά παράλληλα (και ασύμπτωτα) με την πραγματική τους ζωή. Η εν λόγω "εικονική προσωπικότητα" εκφραζόταν άφοβα πίσω από την ανωνυμία: αχρείαστες (!) ιδιότητες όπως ευγένεια, μετριοπάθεια, συστολή, αμβλύνονταν και ξεθώριαζαν. Κρυμμένα χαρακτηριστικά όπως εμμονές, φοβίες, κόμπλεξ και ακραίες πεποιθήσεις (οι οποίες σε πραγματικές συνθήκες κοινωνικών συναναστροφών θα υπήρχε δυσκολία να εξωτερικευθούν), όλα αυτά τώρα ήταν ελεύθερα να εκδηλωθούν στην ολότητά τους, χωρίς να υπάρχουν τα εμπόδια της ντροπής ή των πιθανών κυρώσεων που θα υφιστάμεθα στην πραγματική ζωή.
Υπήρχαν φυσικά και αρκετοί απόλυτα ειλικρινείς, με διαδικτυακό χαρακτήρα ακαμουφλάριστο και ατόφιο, όπως στην καθημερινή τους ζωή, με τον ίδιο τρόπο που δεν είναι απίθανο σε ένα χορό μεταμφιεσμένων να συναντήσεις και κάποιους που είναι εκεί χωρίς αμφίεση, φορώντας τα κανονικά τους ρούχα (αν κι εκεί είναι ελάχιστοι, όσοι δεν πρόλαβαν να βρουν αποκριάτικο κοστούμι, ή τα γκαρσόνια - στην περίπτωση του internet τα πράγματα είναι ευτυχώς καλύτερα!). Παρόλα αυτά οι ειλικρινείς και πάλι ήταν μειοψηφία. Όχι, δεν υπαινίσσομαι ότι οι "ψηλοί, μελαχρινοί και γυμνασμένοι" που στέλνουν ερωτικά ηλεκτρονικά μηνύματα σε κάποια κοπέλα στην πραγματικότητα είναι όλοι κοντοί, καραφλοί και με μπυροκοιλιά! Ούτε ότι οι ανεβασμένες pic με χαμογελαστές και σέξυ κοριτσίστικες πόζες είναι όλες πλαστές και κρύβουν στην πραγματικότητα την ατημέλητη νοικοκυρά με το τσιγάρο, τη ρόμπα, τα μπικουτί και το μωρό στην κούνια! Αλλά κακά τα ψέματα, ο κανόνας ήταν ότι η εικονική προσωπικότητα μάλλον εξωράιζε την πραγματική και σίγουρα, δεν αναφέρομαι μόνο στην εξωτερική εμφάνιση, που είναι το λιγότερο σημαντικό. Και θα ήταν λάθος συμπέρασμα να πούμε ότι αυτό συμβαίνει μόνο σε ανθρώπους που είναι κακοί ή διπρόσωποι από τη φύση τους. Γιατί ακόμη κι αν δεν είναι κάποιος …καθίκι, απλά έχει σαν άνθρωπος μερικά ελαττώματα βρε αδερφέ, ε αφού μπορεί να τα κρύψει πίσω από ένα avatar, ποιος ο λόγος να τα φανερώσει φόρα-παρτίδα στα άλλα avatar;
Όμως πια, μια νέα κατάσταση πιστεύω έχει αρχίσει να διαμορφώνεται και σιγά-σιγά να παγιώνεται. Ο παγκόσμιος ιστός (world wide web), που κάποτε ήταν μία μόνο από τις πολλές υπηρεσίες του διαδικτύου, σήμερα έχει τόσο επεκταθεί και εξελιχθεί σε σύγκριση με την ταχύτητα και κυρίως το περιεχόμενο που είχε τα προηγούμενα λίγα μόλις χρόνια, που επαληθεύτηκε γι αυτόν πλήρως η έκφραση "παγκόσμιο χωριό". Ειδικά τα τελευταία χρόνια, ζούμε την επανάσταση του λεγόμενου "web 2.0", τεχνολογία απείρως πιο διαδραστική και άμεση. Με απλά λόγια, αντί να διαβάζουμε ιστοσελίδες με στατικό περιεχόμενο όπως παλιότερα, τώρα με το web 2.0 τις συνδιαμορφώνουμε σε πραγματικό χρόνο (ποστάροντας δανεισμένα ή πρωτότυπα δικά μας κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, links κλπ.) κι έτσι, ήρθε η εποχή της κυριαρχίας των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (social networks), με το Myspace και το Hi5 αρχικά και την ηγεμονία του Facebook και του Twitter σήμερα.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, κάτι καινούριο κατά την ταπεινή μου γνώμη συνέβη στο βασίλειο της …Ιντερνετίας: η διαδικτυακή μας ζωή έχασε την άλλοτε απολύτως παράλληλη και ασύμπτωτη τροχιά με την αληθινή μας, έγινε η μία τεμνόμενη και αλληλοσυμπληρούμενη με την άλλη, τα δε όρια μεταξύ τους έγιναν όχι απλά ασαφή, αλλά συχνά και ανύπαρκτα! Και συνέβη αυτό, καθώς:
Με αυτό δεν ισχυρίζομαι ότι στο "φατσοβιβλίο" και το "τιτιβιστήρι" όλοι συμπεριφέρονται αληθινοί και ντόμπροι, ότι δεν υποδύεται κανείς ρόλους, μόνο και μόνο επειδή βάζει αληθινό όνομα και φωτογραφία! Αυτό που συχνά συμβαίνει είναι ότι πολύς κόσμος πουλάει μούρη και είναι δήθεν, προσπαθεί να χτίσει ένα προφίλ πιο "cool" και πιο "high" από την απλή καθημερινότητά του, ειδικά όταν απευθύνεται σε "φίλους" που είτε δεν τον ξέρουν καθόλου, ή έχουν να τον συναντήσουν δεκαετίες. Ισχύει σε πολύ μεγάλο βαθμό το θεϊκό: "you’re not deep, you’re not an intellectual, you’re not an artist, you’re not a critic, you’re not a poet, you just have internet access" για τον καθένα που ηδονίζεται συλλέγοντας like και ψυχοπλακώνεται όταν δεν μαζεύει τα like που θα περίμενε! Όμως και πάλι, απ τη στιγμή που συμμετέχεις σε social network και στοιχεία της πραγματικής σου ζωής τα βγάζεις στο κλαρί, η άλλοτε εικονική πραγματικότητα έχει συγκλίνει αισθητά με την αληθινή σου ζωή.
Αλλά και πέρα από τα κοινωνικά δίκτυα τύπου facebook, πάλι μπορεί να εφάπτονται διαδικτυακή και πραγματική ζωή. Καταρχήν, έχοντας λογαριασμό σε κάποιο π.χ. forum για στίχους, κιθάρες, κινητά, αυτοκίνητα ή οτιδήποτε άλλο, εκεί δηλαδή που ακόμη υπάρχει η κλασσική μορφή του ψευδωνύμου και του avatar, όσο περισσότερο ενεργός είσαι, άρα όσο πιο διακεκριμένος και αναγνωρίσιμος από τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας, τόσο η προσωπικότητα του avatar σου προσεγγίζει την προσωπικότητα της καθημερινής σου ζωής. Όσο πιο πολύ γράφεις, συζητάς και ανταλλάσσεις απόψεις, τόσο λιγότερο μπορείς (ακόμη κι αν το θέλεις) να κρύψεις τις θετικές ή τις αρνητικές πτυχές του χαρακτήρα σου, οι οποίες αργά ή γρήγορα θα φανούν!
Τέλος, αν συμμετέχεις σε συνθετότερες κοινότητες - portal με δραστηριότητες όχι μόνο διαδικτυακές αλλά και πραγματικές, τόσο ο αληθινός σου χαρακτήρας στην καθημερινή ζωή έχει λιγότερα περιθώρια να είναι διαφορετικός με αυτόν που εκδηλώνει το διαδικτυακό σου avatar. Τέτοια είναι και η δική μας μουσική κοινότητα, το Musicheaven, στην οποία τα πλέον ενεργά μέλη, δεν εξαντλούν την παρουσία τους με κείμενα στο forum, άρθρα ή σχόλια στο e-περιοδικό, ακρόαση των εκπομπών του Musicheaven Radio και κουβεντούλα στο chat, αλλά επιπλέον, όποτε τους δίνεται η ευκαιρία, συμμετέχουν σε δρώμενα όπως συναντήσεις, συναυλίες και live, beach party, ανταλλαγές χριστουγεννιάτικων δώρων και πολλά άλλα real-life events που γίνονται τακτικά. Κι έτσι τα τείχη της ανωνυμίας γκρεμίζονται κι οι (όποιες) μάσκες πέφτουν.
Ειδικά για το Musicheaven, που πέρα από το καθαρά μουσικό - μοναδικό και πλούσιο - περιεχόμενό του (μουσικά άρθρα στο e-περιοδικό, παρτιτούρες, quiz κλπ.) έχει και όλα τα άλλα καλούδια (forum, chat, profiles, blogs κλπ.), θα έλεγα ότι ανάμεσα στα ενεργά μέλη του, εξαιρώντας όσους έρχονται για καθαρά χρηστικούς ρόλους (να βρουν μια παρτιτούρα, να βάλουν μια μουσική αγγελία, να ρωτήσουν κάτι συγκεκριμένο που τους απασχολεί κλπ.), υπάρχουν δύο γενικές κατηγορίες:
1) Τα "avatar", οι εικονικές προσωπικότητες δηλαδή, οι οποίες χρησιμοποιούν κυρίως το forum (δείχνοντας προτίμηση στην κατηγορία "περί ανέμων και υδάτων" που έχει μεταξύ άλλων τα -καυτά και επίπονα στις μέρες μας- πολιτικά θέματα). Είτε πρόκειται για "avatar-καφενείου" γιατί όπως σ’ ένα καφενείο ξεδίνουν από την καθημερινότητά τους και η δράση τους αποτελεί μια υγιή εκτόνωση, είτε "avatar-διασκοτιστές" (aka σκοταδιστές που νομίζουν ότι είναι διαφωτιστές) γιατί έχουν ανάγκη από βήμα για να προπαγανδίζουν τις "αλάθητες" θέσεις τους, αισθανόμενοι μάλιστα ότι επιτελούν έτσι και σημαντικό κοινωνικό έργο…
2) Τα μέλη που (είτε συμμετέχουν σε καφενειακού τύπου κουβέντες είτε όχι), νιώθουν μέλη μιας ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ. Αυτά τα μέλη θεωρούνται μεταξύ τους φίλοι και συνοδοιπόροι (κι ίσως να έχουν βρεθεί κι από κοντά σε κάποια ευκαιρία, να έχουν πιει έναν καφέ ή να έχουν παίξει μουσική και να ‘χουν τραγουδήσει παρέα). Αυτοί είναι οι Μιουζικχεβενίτες, οι κάτοικοι του χωριού Μιουζικχέβενα!
Οι Μιουσικχεβενίτες βέβαια δεν είναι πάντα οι ίδιοι. Όπως και στα αληθινά χωριά, κάποιοι μετακομίζουν και φεύγουν για άλλες πολιτείες και τη θέση τους παίρνουν νέοι κάτοικοι. Μια φορά, είτε οι μόνιμοι κάτοικοι, είτε οι τουρίστες που σαν περαστικές νότες περνούν απ’ τα σοκάκια του, όλοι έχουν να το λένε για τις ομορφιές που έχει ο Μουσικός μας Παράδεισος… Και ξέρετε, κάθε χωριό είναι όμορφο, όχι μόνο από τα σπίτια, τις πλατείες, τα περιβόλια και τις βρύσες του, αλλά - πάνω απ’ όλα - απ’ τους ανθρώπους του!
Δεν ήταν πάντα έτσι, βέβαια… Μόλις μια 10ετία πριν, μετά βίας είχαν αρχίσει να διαδίδονται οι πρώτες - πανάκριβες τότε - boadband συνδέσεις, που επέτρεπαν να έχεις σχετικά ευχάριστη εμπειρία χρήσης και να μη μπινελικώνεις (ή έστω να μπινελικώνεις λιγότερο) τον πάροχό σου για τα αιωνόβια page loading και file downloads. Ακόμη πιο πίσω, 15 χρόνια πριν, ήταν εξαιρετικά μικρή η αναλογία μεταξύ αυτών που έμπαιναν τακτικά στο νετ (μέσω εκείνων των "προϊστορικών" dial-up modems με τους χαρακτηριστικούς ήχους) κι όλων των υπολοίπων με την ελάχιστη ή και μηδενική εμπειρία χρήσης. Αν πάμε τέλος 20 χρόνια πίσω, ελάχιστοι ήξεραν καν να σου εξηγήσουν τι εστί internet, εκτός αν διάβαζαν τίποτα περιοδικά πληροφορικής (εξαιρουμένων φυσικά κάποιων εργαζομένων σε ειδικούς τομείς και κάτι nurds που είχαν πρόσβαση κυρίως από πολυτεχνεία κι ορισμένες πανεπιστημιακές σχολές).
Σίγουρα στις μέρες μας σχεδόν οι πάντες έχουν συνειδητοποιήσει πια, ότι το διαδίκτυο είναι μια από τις επαναστατικότερες ιστορικά δημιουργίες του ανθρώπου, κρίνοντας από τις νέες δυνατότητες που έφερε σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά και από τον τρόπο που επηρέασε - και θα επηρεάζει στο μέλλον - την καθημερινότητά μας, τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό πλαίσιο. Να ‘τανε μόνο τα σύγχρονα θαύματα που συντελούνται στους τομείς της τηλε-εργασίας, της τηλε-ιατρικής, της τηλε-εκπαίδευσης; Όλοι όσοι διαβάζετε αυτές τις γραμμές, σίγουρα θα έχετε νιώσει τις ριζικές αλλαγές που έφερε το διαδίκτυο στον τρόπο που δουλεύουμε, ενημερωνόμαστε, διασκεδάζουμε, συναλλασσόμαστε και πάνω από όλα, επικοινωνούμε. Άσχετα αν υπάρχουν και λίγες - ευτυχώς - περιπτώσεις, που οι αλλαγές αντί να είναι προς το καλύτερο, είναι προς το χειρότερο…
Γιατί όπως με κάθε ριζοσπαστική ανακάλυψη, ο τρόπος χρήσης της και όχι καθεαυτή η ύπαρξή της καθορίζει αν είναι ωφέλιμη ή βλαβερή. Χιλιοειπωμένα αυτά, μην αρχίσω τα παραδείγματα με το μαχαίρι στα χέρια του γιατρού και του φονιά, με το δυναμίτη στο οπλοστάσιο του μηχανικού και του τρομοκράτη, με τα πυρηνικά ως πηγή ενέργειας αλλά και ολέθρου (αν και στην περίπτωση των πυρηνικών, είμαι από κείνους που δεν τα θέλουν ούτε ζωγραφιστά και για κανένα ειρηνικό σκοπό, όπως με δικαιώνει η ιστορία σε Τσερνόμπιλ, Φουκουσίμα και σε πολλά άλλα τέτοια "ειδυλλιακά" μέρη). Εντέλει, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να δούμε τα προβλήματα από την κακή χρήση τους και να τα περιορίσουμε. Και στην περίπτωση του διαδικτύου, δεν είναι ανάξια λόγου: οι κίνδυνοι παραπληροφόρησης (όταν δεν διασταυρώνουμε και δεν φιλτράρουμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε), κακής διαπαιδαγώγησης (όταν δεν υπάρχει υπεύθυνος γονικός έλεγχος στη χρήση του internet από τα παιδιά), οικονομικής εξαπάτησης (όταν δεν παίρνουμε τα μέτρα μας και λειτουργούμε με αφέλεια), εθισμού και κοινωνικής απομόνωσης (όταν το δίκτυο δεν είναι πια μέσον αλλά αυτοσκοπός), αλλοτρίωσης (όταν αντί της επικοινωνίας υπάρχει αποξένωση, απάθεια και αίσθηση αποδυνάμωσης), είναι μερικά από αυτά τα προβλήματα.
Τελευταία με προβλημάτισε ιδιαίτερα το θέμα της αλλοτρίωσης. Πώς στα κομμάτια το διαδίκτυο, που έφερε όλους αυτούς τους καταπληκτικούς νέους τρόπους επικοινωνίας και εκμηδένισε τις αποστάσεις, είναι φορές που αποτυγχάνει παταγωδώς να φέρει πιο κοντά τους ανθρώπους με αληθινό και ουσιαστικό τρόπο; Γιατί κάποιες φορές ενώ "συνομιλούμε", δεν επικοινωνούμε πραγματικά; Γιατί άραγε κι ενώ ερχόμαστε σε επαφή συνεχώς με νέους διαδικτυακούς συνομιλητές, συμβαίνει συχνά να νιώθουμε αποξενωμένοι, άρα αποδυναμωμένοι, άρα απαθείς; Μήπως γιατί η επικοινωνία δεν γίνεται με όρους αλήθειας, αλλά εικονικής πραγματικότητας; Με άλλα λόγια, μήπως επειδή (εμείς, ο "απέναντι" ή και οι δύο ταυτόχρονα) υποδυόμαστε ρόλους που διαφέρουν απ’ ότι είμαστε στην αληθινή ζωή;
Δεν είναι εύκολη η απάντηση. Γι’ αυτό πρέπει να δούμε τι συνέβαινε ως κανόνας από τα παιδικά - εφηβικά κιόλας χρόνια του internet, τότε που κάποιες από τις δημοφιλέστερες υπηρεσίες και εφαρμογές του ήταν (και ακόμα είναι):
- το chat, είτε μέσω αυτόνομων προγραμμάτων (κάποιοι λίγοι θα θυμάστε το MiRC και κάποιοι περισσότεροι το μεταγενέστερο MSN Messenger), είτε μέσα από δωμάτια επικοινωνίας (chat rooms) ιστοσελίδων, όπως το δικό μας chat στο Musicheaven,
- τα bulletin boards και τα διάφορα fora, ας τα πούμε "δημόσιους πίνακες ανακοινώσεων και ανταλλαγής απόψεων και γνώσεων" εξειδικευμένης θεματολογίας (μουσική, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά κ.ο.κ.),
- ιστοσελίδες γνωριμιών,
- πλατφόρμες on-line games
Φυσικά internet δεν είναι μόνο τα παραπάνω. Χιλιάδες άλλα πράγματα κάνεις μέσω διαδικτύου, στα οποία είτε δηλώνεις την αληθινή σου ταυτότητα (π.χ. ψωνίζοντας σ’ ένα e-shop, τσεκάροντας τις κινήσεις του τραπεζικού σου λογαριασμού, καλώντας μέσω skype τη θειά σου στην Αμερική κλπ.), είτε δεν χρειάζεται να δηλώσεις καθόλου ταυτότητα (π.χ. διαβάζοντας ένα ιατρικό άρθρο για την οστεοπόρωση, παρακολουθώντας ένα video-clip της Bjork κλπ.).
Όμως από τις περιπτώσεις διαδικτυακών υπηρεσιών-εφαρμογών όπως ακριβώς εκείνες στην πιο πάνω λίστα, πήρε σάρκα και οστά η έκφραση "εικονική πραγματικότητα". Αυτός ο καινούριος κόσμος, ο κυβερνοχώρος, για ανθρώπους που τον πρωτογνώριζαν και κυρίως για όσους τον προσέγγιζαν για μη επαγγελματικούς λόγους, έμοιαζε με ένα τεράστιο μπαλ-μασκέ. Ένα πάρτυ μεταμφιεσμένων που όλοι πίσω απ’ τις μάσκες τους ζητούσαν να "χορέψουν" με άλλους μασκοφορεμένους κι ο χορός άλλοτε μεταφραζόταν σε απλή συζήτηση, άλλοτε σε επίδειξη γνώσεων ή εξυπνάδας, άλλοτε σε φλερτ, άλλοτε σε έντονη διαμάχη, γενικά σε εκατοντάδες διαφορετικές συμπεριφορές. Πάρα πολλοί λοιπόν πίσω από το προσωπείο του avatar και του nickname τους ντύθηκαν μιαν άλλη προσωπικότητα, ελαφρώς έως τελείως διαφορετική απ’ την αληθινή, ζώντας ιντερνετικά παράλληλα (και ασύμπτωτα) με την πραγματική τους ζωή. Η εν λόγω "εικονική προσωπικότητα" εκφραζόταν άφοβα πίσω από την ανωνυμία: αχρείαστες (!) ιδιότητες όπως ευγένεια, μετριοπάθεια, συστολή, αμβλύνονταν και ξεθώριαζαν. Κρυμμένα χαρακτηριστικά όπως εμμονές, φοβίες, κόμπλεξ και ακραίες πεποιθήσεις (οι οποίες σε πραγματικές συνθήκες κοινωνικών συναναστροφών θα υπήρχε δυσκολία να εξωτερικευθούν), όλα αυτά τώρα ήταν ελεύθερα να εκδηλωθούν στην ολότητά τους, χωρίς να υπάρχουν τα εμπόδια της ντροπής ή των πιθανών κυρώσεων που θα υφιστάμεθα στην πραγματική ζωή.
Υπήρχαν φυσικά και αρκετοί απόλυτα ειλικρινείς, με διαδικτυακό χαρακτήρα ακαμουφλάριστο και ατόφιο, όπως στην καθημερινή τους ζωή, με τον ίδιο τρόπο που δεν είναι απίθανο σε ένα χορό μεταμφιεσμένων να συναντήσεις και κάποιους που είναι εκεί χωρίς αμφίεση, φορώντας τα κανονικά τους ρούχα (αν κι εκεί είναι ελάχιστοι, όσοι δεν πρόλαβαν να βρουν αποκριάτικο κοστούμι, ή τα γκαρσόνια - στην περίπτωση του internet τα πράγματα είναι ευτυχώς καλύτερα!). Παρόλα αυτά οι ειλικρινείς και πάλι ήταν μειοψηφία. Όχι, δεν υπαινίσσομαι ότι οι "ψηλοί, μελαχρινοί και γυμνασμένοι" που στέλνουν ερωτικά ηλεκτρονικά μηνύματα σε κάποια κοπέλα στην πραγματικότητα είναι όλοι κοντοί, καραφλοί και με μπυροκοιλιά! Ούτε ότι οι ανεβασμένες pic με χαμογελαστές και σέξυ κοριτσίστικες πόζες είναι όλες πλαστές και κρύβουν στην πραγματικότητα την ατημέλητη νοικοκυρά με το τσιγάρο, τη ρόμπα, τα μπικουτί και το μωρό στην κούνια! Αλλά κακά τα ψέματα, ο κανόνας ήταν ότι η εικονική προσωπικότητα μάλλον εξωράιζε την πραγματική και σίγουρα, δεν αναφέρομαι μόνο στην εξωτερική εμφάνιση, που είναι το λιγότερο σημαντικό. Και θα ήταν λάθος συμπέρασμα να πούμε ότι αυτό συμβαίνει μόνο σε ανθρώπους που είναι κακοί ή διπρόσωποι από τη φύση τους. Γιατί ακόμη κι αν δεν είναι κάποιος …καθίκι, απλά έχει σαν άνθρωπος μερικά ελαττώματα βρε αδερφέ, ε αφού μπορεί να τα κρύψει πίσω από ένα avatar, ποιος ο λόγος να τα φανερώσει φόρα-παρτίδα στα άλλα avatar;
Όμως πια, μια νέα κατάσταση πιστεύω έχει αρχίσει να διαμορφώνεται και σιγά-σιγά να παγιώνεται. Ο παγκόσμιος ιστός (world wide web), που κάποτε ήταν μία μόνο από τις πολλές υπηρεσίες του διαδικτύου, σήμερα έχει τόσο επεκταθεί και εξελιχθεί σε σύγκριση με την ταχύτητα και κυρίως το περιεχόμενο που είχε τα προηγούμενα λίγα μόλις χρόνια, που επαληθεύτηκε γι αυτόν πλήρως η έκφραση "παγκόσμιο χωριό". Ειδικά τα τελευταία χρόνια, ζούμε την επανάσταση του λεγόμενου "web 2.0", τεχνολογία απείρως πιο διαδραστική και άμεση. Με απλά λόγια, αντί να διαβάζουμε ιστοσελίδες με στατικό περιεχόμενο όπως παλιότερα, τώρα με το web 2.0 τις συνδιαμορφώνουμε σε πραγματικό χρόνο (ποστάροντας δανεισμένα ή πρωτότυπα δικά μας κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, links κλπ.) κι έτσι, ήρθε η εποχή της κυριαρχίας των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (social networks), με το Myspace και το Hi5 αρχικά και την ηγεμονία του Facebook και του Twitter σήμερα.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, κάτι καινούριο κατά την ταπεινή μου γνώμη συνέβη στο βασίλειο της …Ιντερνετίας: η διαδικτυακή μας ζωή έχασε την άλλοτε απολύτως παράλληλη και ασύμπτωτη τροχιά με την αληθινή μας, έγινε η μία τεμνόμενη και αλληλοσυμπληρούμενη με την άλλη, τα δε όρια μεταξύ τους έγιναν όχι απλά ασαφή, αλλά συχνά και ανύπαρκτα! Και συνέβη αυτό, καθώς:
- Στις σύγχρονες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το twitter και το facebook, αν σ’ ενδιαφέρει να σε βρίσκουν εύκολα γνωστοί, παλιοί συμμαθητές και συνάδελφοι και να κάνεις πολλούς friends και followers αντίστοιχα, εγγράφεσαι σ’ αυτές όχι με περίεργο nickname και avatar, αλλά με αληθινό όνομα και φωτογραφία!
- Είναι κοινωνική μόδα, είναι "in" κι έχει μαζευτεί πολύς, μα πάρα πολύς κόσμος στα social networks: αν δεν έχεις π.χ. facebook σε κοιτάνε περίεργα, περίπου όσο περίεργα θα σε κοιτάξουνε αν τους πεις ότι δεν έχεις κινητό!
Με αυτό δεν ισχυρίζομαι ότι στο "φατσοβιβλίο" και το "τιτιβιστήρι" όλοι συμπεριφέρονται αληθινοί και ντόμπροι, ότι δεν υποδύεται κανείς ρόλους, μόνο και μόνο επειδή βάζει αληθινό όνομα και φωτογραφία! Αυτό που συχνά συμβαίνει είναι ότι πολύς κόσμος πουλάει μούρη και είναι δήθεν, προσπαθεί να χτίσει ένα προφίλ πιο "cool" και πιο "high" από την απλή καθημερινότητά του, ειδικά όταν απευθύνεται σε "φίλους" που είτε δεν τον ξέρουν καθόλου, ή έχουν να τον συναντήσουν δεκαετίες. Ισχύει σε πολύ μεγάλο βαθμό το θεϊκό: "you’re not deep, you’re not an intellectual, you’re not an artist, you’re not a critic, you’re not a poet, you just have internet access" για τον καθένα που ηδονίζεται συλλέγοντας like και ψυχοπλακώνεται όταν δεν μαζεύει τα like που θα περίμενε! Όμως και πάλι, απ τη στιγμή που συμμετέχεις σε social network και στοιχεία της πραγματικής σου ζωής τα βγάζεις στο κλαρί, η άλλοτε εικονική πραγματικότητα έχει συγκλίνει αισθητά με την αληθινή σου ζωή.
Αλλά και πέρα από τα κοινωνικά δίκτυα τύπου facebook, πάλι μπορεί να εφάπτονται διαδικτυακή και πραγματική ζωή. Καταρχήν, έχοντας λογαριασμό σε κάποιο π.χ. forum για στίχους, κιθάρες, κινητά, αυτοκίνητα ή οτιδήποτε άλλο, εκεί δηλαδή που ακόμη υπάρχει η κλασσική μορφή του ψευδωνύμου και του avatar, όσο περισσότερο ενεργός είσαι, άρα όσο πιο διακεκριμένος και αναγνωρίσιμος από τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας, τόσο η προσωπικότητα του avatar σου προσεγγίζει την προσωπικότητα της καθημερινής σου ζωής. Όσο πιο πολύ γράφεις, συζητάς και ανταλλάσσεις απόψεις, τόσο λιγότερο μπορείς (ακόμη κι αν το θέλεις) να κρύψεις τις θετικές ή τις αρνητικές πτυχές του χαρακτήρα σου, οι οποίες αργά ή γρήγορα θα φανούν!
Τέλος, αν συμμετέχεις σε συνθετότερες κοινότητες - portal με δραστηριότητες όχι μόνο διαδικτυακές αλλά και πραγματικές, τόσο ο αληθινός σου χαρακτήρας στην καθημερινή ζωή έχει λιγότερα περιθώρια να είναι διαφορετικός με αυτόν που εκδηλώνει το διαδικτυακό σου avatar. Τέτοια είναι και η δική μας μουσική κοινότητα, το Musicheaven, στην οποία τα πλέον ενεργά μέλη, δεν εξαντλούν την παρουσία τους με κείμενα στο forum, άρθρα ή σχόλια στο e-περιοδικό, ακρόαση των εκπομπών του Musicheaven Radio και κουβεντούλα στο chat, αλλά επιπλέον, όποτε τους δίνεται η ευκαιρία, συμμετέχουν σε δρώμενα όπως συναντήσεις, συναυλίες και live, beach party, ανταλλαγές χριστουγεννιάτικων δώρων και πολλά άλλα real-life events που γίνονται τακτικά. Κι έτσι τα τείχη της ανωνυμίας γκρεμίζονται κι οι (όποιες) μάσκες πέφτουν.
Ειδικά για το Musicheaven, που πέρα από το καθαρά μουσικό - μοναδικό και πλούσιο - περιεχόμενό του (μουσικά άρθρα στο e-περιοδικό, παρτιτούρες, quiz κλπ.) έχει και όλα τα άλλα καλούδια (forum, chat, profiles, blogs κλπ.), θα έλεγα ότι ανάμεσα στα ενεργά μέλη του, εξαιρώντας όσους έρχονται για καθαρά χρηστικούς ρόλους (να βρουν μια παρτιτούρα, να βάλουν μια μουσική αγγελία, να ρωτήσουν κάτι συγκεκριμένο που τους απασχολεί κλπ.), υπάρχουν δύο γενικές κατηγορίες:
1) Τα "avatar", οι εικονικές προσωπικότητες δηλαδή, οι οποίες χρησιμοποιούν κυρίως το forum (δείχνοντας προτίμηση στην κατηγορία "περί ανέμων και υδάτων" που έχει μεταξύ άλλων τα -καυτά και επίπονα στις μέρες μας- πολιτικά θέματα). Είτε πρόκειται για "avatar-καφενείου" γιατί όπως σ’ ένα καφενείο ξεδίνουν από την καθημερινότητά τους και η δράση τους αποτελεί μια υγιή εκτόνωση, είτε "avatar-διασκοτιστές" (aka σκοταδιστές που νομίζουν ότι είναι διαφωτιστές) γιατί έχουν ανάγκη από βήμα για να προπαγανδίζουν τις "αλάθητες" θέσεις τους, αισθανόμενοι μάλιστα ότι επιτελούν έτσι και σημαντικό κοινωνικό έργο…
2) Τα μέλη που (είτε συμμετέχουν σε καφενειακού τύπου κουβέντες είτε όχι), νιώθουν μέλη μιας ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ. Αυτά τα μέλη θεωρούνται μεταξύ τους φίλοι και συνοδοιπόροι (κι ίσως να έχουν βρεθεί κι από κοντά σε κάποια ευκαιρία, να έχουν πιει έναν καφέ ή να έχουν παίξει μουσική και να ‘χουν τραγουδήσει παρέα). Αυτοί είναι οι Μιουζικχεβενίτες, οι κάτοικοι του χωριού Μιουζικχέβενα!
Οι Μιουσικχεβενίτες βέβαια δεν είναι πάντα οι ίδιοι. Όπως και στα αληθινά χωριά, κάποιοι μετακομίζουν και φεύγουν για άλλες πολιτείες και τη θέση τους παίρνουν νέοι κάτοικοι. Μια φορά, είτε οι μόνιμοι κάτοικοι, είτε οι τουρίστες που σαν περαστικές νότες περνούν απ’ τα σοκάκια του, όλοι έχουν να το λένε για τις ομορφιές που έχει ο Μουσικός μας Παράδεισος… Και ξέρετε, κάθε χωριό είναι όμορφο, όχι μόνο από τα σπίτια, τις πλατείες, τα περιβόλια και τις βρύσες του, αλλά - πάνω απ’ όλα - απ’ τους ανθρώπους του!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου