ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ

"Οι τρείς ηλικίες του ανθρώπου" Tiziano, 1511


Με τον όρο αναγεννησιακός ουμανισμός αναφερόμαστε στην πνευματική κίνηση που εκδηλώθηκε στη δυτική Ευρώπη, ξεκινώντας από τη Φλωρεντία, κατά την περίοδο της αναγέννησης στα τέλη του 14ου αιώνα. Χαρακτηρίστηκε από την τάση για την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την τέχνη και τις αξίες του κλασικού κόσμου, καθώς και από την αίσθηση του ατόμου να κατανοήσει και να αλλάξει τόσο τον εαυτό του αλλά και τον κόσμο.
Ο όρος ουμανιστής ή ανθρωπιστής χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 14ο αιώνα και αναφερόταν σε όσους δίδασκαν τις λεγόμενες ελευθέριες τέχνες (γεωμετρία, γραμματική, ποίηση, ρητορική και ηθική φιλοσοφία). Ο ουμανισμός ενθάρρυνε το ενδιαφέρον των ανθρώπων για την τέχνη, την κλασική αρχαιότητα και την ανθρώπινη φύση. Έδινε έμφαση στον λόγο και στην έρευνα και αμφισβητούσε την θεολογική παράδοση που εξύψωνε το θείο και υποβίβαζε καθετί γήινο ως αμαρτωλό και διεφθαρμένο. Οι καλλιτέχνες αναπαριστούσαν το θείο χρησιμοποιώντας ως μοντέλα καθημερινούς ανθρώπους. Πίστευαν στη σημασία της εκπαίδευσης και στην πεποίθηση ότι η τέχνη μπορούσε να κωδικοποιηθεί σε κανόνες που θα εξυπηρετούσαν τους σκοπούς της διδασκαλίας. Ανάμεσα στους σημαντικότερους ουμανιστές καλλιτέχνες ήταν οι Ραφαήλ, Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ντονατέλο, Τιντορέτο και Τιτσιάνο. Στην ακαδημαϊκή διδασκαλία, ο Πουσέν ήταν ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της εποχής του.

Ό,τι δίνει το όνομα στον ανθρωπισμό είναι ακριβώς η προώθηση του ανθρώπου στο κέντρο των ιδεών και των αντιλήψεων για τη ζωή. Ο άνθρωπος στο ουμανιστικό κίνημα καταλαμβάνει τη θέση στην ανθρώπινη σκέψη που μέχρι τότε κατείχε ο Θεός. Γίνεται το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για το φιλόσοφο, τον καλλιτέχνη και τον επιστήμονα. Η μεταβολή αυτή αλλάζει ριζικά την όψη του κόσμου. Η ουμανιστική ιδέα δεν είναι υποχρεωτικά άπιστη ή υλιστική. Δεν προϋποθέτει την απομάκρυνση του Θεού απ' την ψυχή και τη σκέψη του ανθρώπου, αλλά την τοποθέτηση πλάι στο Θεό. Με μια μόνο διαφορά μεταξύ τους: ο Θεός δημιουργεί εκ του μηδενός, ο άνθρωπος έχει ανάγκη από ύλη για να δημιουργήσει. Αλλά κι αυτός είναι μικρός δημιουργός.

Με τέτοιες αντιλήψεις τα δημιουργήματα του ανθρώπου αντιμετωπίζονται σαν μαρτυρίες της αξίας του κι η μελέτη τους γίνεται πολύτιμο μορφωτικό μέσο για τον ίδιο τον άνθρωπο. Έτσι οι Ουμανιστές αποδύονται σε μια γεμάτη ενθουσιασμό προσπάθεια για την αναζήτηση των δημιουργιών εκείνων του ανθρώπου, που έχουν λησμονηθεί στα σκονισμένα ράφια των βιβλιοθηκών των μοναστηριών.Την πρώτη θέση καταλαμβάνουν τώρα στα ενδιαφέροντα του ανθρώπου τα έργα των αρχαίων Ελλήνων κλασικών, γνωστά στη Δύση μέχρι τότε από περιλήψεις σε μετάφραση για πρακτικούς και μόνο σκοπούς. Άμεση συνέπεια του ενδιαφέροντος αυτού είναι η εκμάθηση κι η διάδοση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας που είχε επί αιώνες παραμεληθεί. Τώρα οι άνθρωποι μπορούν ξανά να μελετήσουν τον Πλάτωνα στο πρωτότυπο, αλλά κι έργα που αφορούν πιο άμεσα την ιατρική: τον Αριστοτέλη, το Γαληνό, τον Ιπποκράτη. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να γίνουν φανερά, τόσο στο φιλοσοφικό όσο και τον επιστημονικό τομέα.
Ο Πίκο ντέλα Μιράντολα καλεί τους συγχρόνους του να εγκαταλείψουν τις αφηρημένες έννοιες και να στραφούν στη μελέτη του συγκεκριμένου: του κόσμου και των φαινομένων του, όπως είναι, κατά τις αιτίες τους και τις αρχές που τα διέπουν, χωρίς προκαταλήψεις. Ο φίλος και συνεργάτης του Μαρσίλιο Φιτσίνο, ο μεγαλύτερος απ’ τους νεοπλατωνικούς της Φλωρεντινής Ακαδημίας, διακηρύσσει ότι ο άνθρωπος είναι συνδετικός κρίκος μεταξύ ουρανού και γης. Έτσι τοποθετείται μια γέφυρα μεταξύ μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, που ενώνει τη διάνοια του ανθρώπου με το Πνεύμα τού Θεού. Ο Νικόλα Κουζάνο κηρύσσει ανοικτά τον πόλεμο κατά των αριστοτελικών αντιλήψεων: τα αντίθετα αθροιζόμενα δε μηδενίζονται, αλλά συμπίπτουν. Κάθε επίγειο κι ουράνιο, κάθε σωματικό και ψυχικό φαινόμενο πρέπει να μελετηθούν ως προς τις αρχές που τα διέπουν. Σπεύδει όμως πριν την εποχή του κι οι απόψεις του δεν γίνονται αμέσως δεκτές. Δίνουν, όμως, μια χαρακτηριστική εικόνα του δρόμου που ακολουθεί πια η φιλοσοφική και η επιστημονική σκέψη.

***
Πηγές: 1. Απόσπασμα από το κείμενο «Η ιατρική στα χρόνια του Ουμανισμού» που δημοσιεύθηκε στο blog του Τ. Πάσχου. 2. wikipedia

Αναρτήθηκε από Sisi στις 10:54 μ.μ.