Περί φυγής κατά τον διωγμόν (De Fuga in persecutione )

Τερτυλιανού, 'Απαντα τόμος Α΄, Μεταποστολικοί Πατέρες,
εκδ. Όρος Αθήνα 2009, σελ. 491- 496.

μτφρ. - φιλολογ. επιμέλεια Αντώνιος Ελευθεριάδης

 

Κεφ. Ι Οι διωγμοί είναι μέσα στο σχέδιο του Θεού για τον καθαρισμό του αλωνίου του

1. Αδελφέ μου Φάβιε, με την ευκαιρία των πρόσφατων ειδήσεων, ρώτησες κι εσύ τώρα τελευταία αν πρέπει να φεύγουμε όταν απειλούμεθα από διωγμό. Εγώ απ' τη μεριά μου, έχοντας κάνει κάποιες παρατηρήσεις επί τούτου και με αφορμή την αγένεια μερικών ατόμων, άρχισα να επεξεργάζομαι το θέμα, σκοπεύοντας να γράψω πιο εκτεταμένα πάνω σ' αυτό, για το οποίο μ' έκανε να ενδιαφερθώ η ερώτησή σου κι η πίεση των καταστάσεων. Καθώς οι διωγμοί όλο και περισσότερο μας απειλούν, καλούμεθα σοβαρά να σκεφτούμε ποιά πρέπει να είναι η στάση της πίστης απέναντί τους. Αυτό είναι και δικό σου καθήκον, αν και απορρίπτεις τον Παράκλητο που οδηγεί σ' όλη την αλήθεια κι' όπως ήταν φυσικό, μέχρι τώρα μας έχεις εναντιωθεί σε πολλά θέματα (1).

2. Αναλύσαμε μεθοδικά το ζήτημα που έθεσες, αρχικά εξετάζοντας αν οι διωγμοί προέρχονται από τον Θεό ή από τον διάβολο, για να ξεκαθαρίσουμε και την στάση μας απέναντί τους. Είναι γεγονός ότι μπορούμε να γνωρίσουμε καλύτερα το αντικείμενο αν ξέρουμε από πού προέρχεται. Ένα πράγμα είναι σίγουρο: τίποτα δεν συμβαίνει αν δεν το επιτρέψει ο Θεός. Αλλά δεν θα ξεφύγουμε από το θέμα μας επεκτεινόμενοι σε συζητήσεις, αν κάποιος παρατηρήσει: «Εφόσον και το κακό και η αμαρτία προέρχονται από τον Θεό, άρα και ο διάβολος είναι ελεύθερος και εμείς οι ίδιοι».

3. Το θέμα μας εν προκειμένω, είναι οι διωγμοί. Σχετικά με αυτό, αρκεί να πούμε πως ό,τι συμβαίνει είναι σύμφωνο με το θέλημα του Θεού. Οι δε διωγμοί έχουν ιδιαίτερη αξία για τον Θεό γιατί αποδεικνύουν ποιοι είναι οι πραγματικοί δούλοι Του. Οι διωγμοί γίνονται για να δοκιμαστεί η πίστη και για να «κοσκινίσει» ο Κύριος τον λαό Του (Λουκ. 22:31-32). Μέσω του διωγμού, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κρίση του Κυρίου, άλλοι επιδοκιμάζονται και άλλοι αποδοκιμάζονται. Αλλά η κρίση ανήκει μόνο στον Θεό.

4. Ο διωγμός είναι ο άνεμος που ακόμα και τώρα φυσάει για να καθαρίσει το αλώνι του Κυρίου-την Εκκλησία-λιχνίζοντας τον ανάκατο σωρό των πιστών, και διαχωρίζοντας « τον σίτον » των μαρτύρων από το άχυρο των αρνητώ ν (Ματθ. 3:12). Ο διωγμός είναι επίσης η σκάλα που ονειρεύτηκε ο Ιακώβ (Γεν. 28:12), την οποία άλλοι ανεβαίνουν, κι άλλοι κατεβαίνουν προς τα κάτω.

5. Τον διωγμό μπορούμε να τον δούμε σαν ένα αγώνα-και τον αγώνα τον οργανώνει Εκείνος που απονέμει το στέφανο και το έπαθλο. Στην Αποκάλυψη διαβάζουμε σχετικά μ' αυτόν τον αγώνα (Αποκ. 2:10) και τα βραβεία για τα οποία αγωνίζονται οι υπερνικώντες στους διωγμούς, εκείνοι που στην πράξη μάχονται νικηφόρα, όχι ενάντια σε σάρκα και αίμα, αλλά ενάντια στα πνεύματα της πονηρίας. Επίσης βλέπουμε ότι ο κριτής του αγώνα είναι ο Ένδοξος Κύριος που μας κάλεσε για το βραβείο (2).

6. Στον διωγμό φανερώνεται η δόξα του Θεού, καθώς Εκείνος δοκιμάζει και αποδοκιμάζει, κρατάει και απορρίπτει. Αλλά αυτό που αφορά τη δόξα του Θεού, σίγουρα γίνεται με το δικό Του θέλημα. Γιατί όταν ξεσπάει ο διωγμός, η καρδιά μας γεμίζει με φόβο Θεού, αλλά και με εμπιστοσύνη προς Εκείνον.

7. Η Εκκλησία καταλαμβάνεται από δέος. Η πίστη αποκτά περισσότερο ζήλο στην προετοιμασία, περισσότερη πειθαρχία στις νηστείες και στις συναθροίσεις, στις προσευχές και στην ταπείνωση, περισσότερη αδελφική αγάπη, περισσότερο αγιασμό και εγκράτεια. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν περιθώρια για τίποτε άλλο εκτός από φόβο και ελπίδα. Εφόσον λοιπόν, καθώς αποδείξαμε, ο διωγμός βελτιώνει τους δούλους του Θεού, δεν μπορεί να αποδίδεται στον διάβολο

.

 

Κεφ. ΙΙ. Η εξουσία του διαβόλου επί των πιστών είναι περιορισμένη και την παραχωρεί ο Θεός για συγκεκριμένους λόγους

1. Επειδή όμως η αδικία δεν προέρχεται από τον Θεό αλλά από τον διάβολο, και στον διωγμό κυριαρχεί η αδικία (εφόσον συμπεριφέρονται στους επισκόπους του αληθινού Θεού και στους οπαδούς της αληθείας, (3) σαν να ήταν οι χειρότεροι εγκληματίες), ο διωγμός φαίνεται σαν να προέρχεται από τον διάβολο που διαπράττει τις αδικίες των διωγμών.

Καθώς όμως δεν γίνεται να υπάρχει διωγμός χωρίς την αδικία του διαβόλου, ούτε δοκιμασία της πίστης χωρίς διωγμό, ας λάβουμε υπ' όψιν ότι η αδικία που είναι απαραίτητη για τη δοκιμασία της πίστης είναι απλώς ένα μέσον. Και ότι στην πραγματικότητα, όσον αφορά στη δοκιμασία της πίστης, που είναι και η αιτία του διωγμού, το θέλημα Του Θεού προηγείται, και ακολουθεί η αδικία του διαβόλου ως όργανο του διωγμού, δηλαδή της δοκιμασίας.

2. Από την άλλη μεριά, η αδικία που υφίσταται κάποιος αποδεικνύει την δικαιοσύνη του, ώστε η δικαιοσύνη γίνεται τέλεια μέσα στην αδικία, όπως και η δύναμη γίνεται τέλεια μέσα στην αδυναμία (2 Κορ. 12:9). Διότι ο Θεός διάλεξε τα αδύναμα του κόσμου για να καταισχύνει τους ισχυρούς του, και τα μωρά του κόσμου για να καταισχύνει την σοφία του (1 Κορ. 1:27). Κι έτσι χρησιμοποιεί ακόμη και την αδικία για να δοκιμαστεί η δικαιοσύνη και να καταισχυνθεί η κακία. Υπηρεσία δεν σημαίνει ελευθερία αλλά υποταγή. Και επειδή ο Κύριος χρησιμοποιεί τον διωγμό για τη δοκιμασία της πίστης, αλλά ο διωγμός εκτελείται απ' την αδικία του διαβόλου πιστεύουμε ότι τα εκτελεστικά όργανα είναι του διαβόλου, αλλ ' ο διωγμός καθαυτός δεν προέρχεται από τον διάβολο.

3. Ο Σατανάς δεν μπορεί να κάνει τίποτα εναντίον των δούλων του Θεού του ζώντος, αν ο Κύριος δεν το επιτρέψει. Και ο λόγος που το επιτρέπει είναι είτε για να τον κατατροπώσει η πίστη των εκλεκτών κατά τη δοκιμασία, είτε για να φανεί πως αυτοί που αποστάτησαν από τον διάβολο είναι δικοί Του υπηρέτες (4).

Ο διάβολος δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα στον Ιώβ, αλλά ούτε και στην περιουσία του, πριν ο Θεός του πει: «Ιδού, εις την χείρα σου πάντα όσα έχει. Μόνον επ' αυτόν μην επιβάλης την χείρα σου» (Ιώβ 1, 12). Και δεν θα είχε απλώσει χέρι προς τον Ιώβ αν ο Θεός δεν του είχε δώσει την άδεια που ζήτησε, με τα λόγια: «Ιδού αυτός εις την χείραν σου. Μόνον τη ζωήν αυτού φύλαξον ».

4. Επίσης ζήτησε και μία ευκαιρία να πειράξει τους αποστόλους, για την οποία του δόθηκε ειδική άδεια, όπως φαίνεται από τα λόγια του Κυρίου στον Πέτρο: «Ιδού, ο Σατανάς σας εζήτησε δια να σας κοσκινίσει ως τον σίτον. Πλην εγώ εδεήθην περί σου δια να μη εκλείψη η πίστις σου» (Λουκ. 22:31-32).

Δηλαδή δεν δόθηκε στον διάβολο τόση δύναμη που να βάλει σε κίνδυνο την πίστη του Πέτρου. Όπως φαίνεται, ο Θεός δίνει την άδεια για το κοσκίνισμα της πίστης και για την προστασία της: το πρώτο το ζητάει ο διάβολος, το δεύτερο ο Υιός.

5. Αφού όμως ο Πατέρας έχει αναθέσει ολοκληρωτικά στον Υιό (που ζήτησε με ικεσίες) την προστασία της πίστης, δίνοντάς Του επίσης και κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη, είναι εντελώς απίθανο να μπορεί ο διάβολος να επιτεθεί στην πίστη με δικές του δυνάμεις.

Αλλά και στην Κυριακή προσευχή, όταν λέμε στον Πατέρα μας, « Μην εισενέγκεις ημάς εις πειρασμόν » (και τι μεγαλύτερος πειρασμός από τον διωγμό;) (Ματθ. 6:13) αναγνωρίζουμε ότι ο πειρασμός έρχεται από δικό Του θέλημα, και Του ζητάμε να κάνει εξαίρεση για μας. Και στη συνέχεια λέμε, «Αλλά ρείσαι ημάς από του πονηρού», δηλ. μη μας παραδώσεις στην εξουσία του διαβόλου για να μας βάλει σε πειρασμό.

6. Οι λεγεώνες του διαβόλου δεν θα είχαν εξουσία ούτε πάνω στους χοίρους, αν δεν έπαιρναν την άδεια του Θεού-πόσο λιγώτερη εξουσία λοιπόν έχουν επάνω στα πρόβατα του Θεού! Μπορώ να πω ότι οι τρίχες των χοίρων ήταν μετρημένες από τον Θεό- σκεφτείτε λοιπόν κατά πόσο είναι μετρημένες οι τρίχες των αγίων!

7. Πρέπει να καταλάβουμε ότι πραγματική εξουσία έχει ο διάβολος μόνο επάνω σε αυτούς που δεν ανήκουν στον Θεό, τα έθνη που λογίστηκαν από τον Θεό σαν σταγόνα σε δοχείο και σαν σκύβαλα του αλωνίου, και είναι τόσο ανοικτοί στους επηρεασμούς του διαβόλου, σαν να είναι κτήμα του.

8. Δεν έχει όμως κανένα δικαίωμα πάνω σ' αυτούς που ανήκουν στον Θεό, και οι περιπτώσεις που περιγράφονται στη Γραφή δείχνουν για ποιό λόγο τους αγγίζει. Η άδεια να τους δοκιμάσει δίνεται σ' αυτόν σαν πρόκληση για να φανούν οι δόκιμοι- ή για το αντίθετο αποτέλεσμα, όπου ο αμαρτωλός παραδίνεται στον διάβολο ως εκτελεστής της τιμωρίας του, όπως στην περίπτωση του Σαούλ.

«Και το Πνεύμα του Κυρίου» λέει η Γραφή « απεσύρθη από του Σαούλ και πνεύμα πονηρόν ΠΑΡΑ ΚΥΡΙΟΥ ετάραττεν αυτόν» (Σαμ. 16:4). Ακόμη και για να ταπεινώσει (δίνεται άδεια στο Σατανά), καθώς ο απόστολος λέει ότι του δόθηκε σκόλοψ, άγγελος Σατάν να τον ραπίζει» (2 Κορ. 12:7). Ούτε καν αυτό δεν θα επιτρεπόταν στην περίπτωση των αγίων, αν η δύναμη της αντοχής δεν γινόταν τέλεια μέσα στην αδυναμία.

9. Γιατί και ο απόστολος παρέδωσε τον Φύγελλο στον Σατανά, για να μάθουν να μην βλασφημούν (2 Τιμ. 1:15& 1 Τιμ. 1:20). Είδατε λοιπόν ότι ο Σατανάς παίρνει άδεια ακόμα και από τους δούλους του Θεού- άρα δεν έχει εξουσία από μόνος του.

---

ΣΧΟΛΙΑ

(1). Ο Φάβιος εκπροσωπεί μια ομάδα κατά της Νέας Προφητείας, εν τούτοις για τον Τερτυλιανό δεν παύει να είναι αδελφός σε ειλικρινή πλάνη.

(2). Η Αποκάλυψη για τον Τερτυλιανό, τον Ειρηναίο και τους άλλους Μεταποστολικούς Πατέρες είναι «λόγος του Θεού», για τον αντι-μοντανιστή Γάϊο και τους Ωριγενιστές (Ευσέβιος Καισαρείας, κ.α.) είναι υπό αμφισβήτηση. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που καταπολεμήθηκε ο Τερτυλιανός από τους Ωριγενιστές.

(3). Ο Τερτυλιανός στηρίζει τη Νέα Προφητεία αλλά ο σεβασμός προς τον επίσκοπο παραμένει μέσα στα όρια που ο Ιγνάτιος έθεσε για τον «άγγελο» της Εκκλησίας. Βέβαια μιλάμε πάντα για ένα άγιο επίσκοπο, ο οποίος προῒσταται της Θείας Κοινωνίας και επιτελεί το βάπτισμα, όχι για τον μεσαιωνικό θεσμό του διαχειριστή- μητροπολίτη: «...Εάν ο επίσκοπος ή ο πρεσβύτερος, οι πραγματικοί οφθαλμοί της Εκκλησίας, συμπεριφέρονται κακώς και σκανδαλίζουν τον λαόν, πρέπει να τους εκβάλλετε. Διότι συμφέρει χωρίς αυτούς να συναθροίζεσθε στους ευκτηρίους οίκους παρά μ' αυτούς να εκβληθήτε όπως ο 'Αννας και ο Καϊάφας, στη γέενα του πυρός». Μ. Αθανασίου Αλεξανδρείας.

(4). Εκπληκτική ισορροπία μεταξύ της ανθρώπινης υπευθυνότητας και των εχθρικών διαβουλιών.