ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ ΙΩΑΝΝΗ (8 Μαΐου) Μέρος 1ο

ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΣΤΟΥΔΙΤΗ
 α’. Όταν ο λόγος έχει ως θέμα το έγκώμιο ενός εκλεκτού, που βρίσκεται στον ουρανό στο Θεό, ποια λόγια μπορεί να βρεθούν για να τον επαινέσουν επάξια και ανάλογα με το ύψος του; Και ποια σκέψη θα μπορέσει να πλησιάσει το μέγεθος του επαίνου, ο οποίος είναι πάνω από τα συνηθισμένα μέτρα; Υπάρχει κίνδυνος να μη ξεπεράσουμε ακόμη και την αρχή, επειδή επιχειρούμε τα ακατόρθωτα και δοκιμάζουμε ένα πήδημα σε αμέτρητο ύψος.
Φυσικά δε μιλώ γι’ αυτό τον ουρανό, τον οποίο διακοσμούν με απαράμιλλη ομορφιά τα πλήθη των αστερισμών, ούτε για κείνον που ο αρματηλάτης ήλιος διατρέχει, διαγράφοντας την εφήμερη τροχιά του, ούτε για την τροχιά του φεγγαριού, που τρέχοντας στον ουρανό κάνει τη νύχτα μέρα. Δε μιλω για το θαύμα των ουράνιων σωμάτων, που μόνο και που τα βλέπουμε διδασκόμαστε, στοχαζόμενοι για την ομορφιά της κτίσεως, και οδηγούμαστε σ’ Αυτόν που είναι ο αίτιος της δημιουργίας.
Ο λόγος μου αναφέρεται σ’ εκείνο τον ουρανό, του οποίου τα άστρα λάμπουν παντοτεινά, δηλαδή στους αγίους, επειδή εξαιτίας των αμέτρητων αρετών τους, αστράφτουν στο ουράνιο πνευματικο στερέωμα, και του οποίου ήλιος είναι το ευαγγελικό κήρυγμα, το οποίο διατρέχει τα πέρατα του κόσμου και καταγαύζει τον ορατό και αόρατο κόσμο. Και αυτό συμβαίνει, επειδή δέχεται το φως της σελήνης, αφού σ’ αυτόν τον ουρανό δεν υπάρχει νύχτα και το φως του καταυγάζει τον κόσμο χωρίς να δύει ποτέ.
β’. Και ποιός είναι αυτός που τόσο πολύ τον επαινώ, και για τον οποίο θέλετε να μάθετε; Ο Ιωάννης, αγαπητοί μου, ο κατ’ έξοχήν Απόστολος, ο εξοχότερος από τους Ευαγγελιστές, ο μέγας αετός του Θεού με τα χρυσά φτερά, ο άφθαστος ερευνητής του ουράνιου βυθού, ο άνθρωπος που με τη σκέψη του ξεπέρασε τα Χερουβίμ, αυτός που ανήκει στη χορεία της χωρίς αρχή υπάρξεως του Λόγου, ο άγγελος ανάμεσα στους άγγέλους .
Αυτός που είναι ο μεγολοφωνότατος κήρυκας της αληθείας, ο υψιπετής νους, ή η γλώσσα η πύρινη, το στόμα το θεόφραστο, το άπειρο πέλαγος της σοφίας, ο άφθαστος διερευνητής των δογμάτων, το μέγιστο δοχείο της γνώσεως, η αστραπή του Πνεύματος που φάνηκε στον κόσμο, η παγκόσμια βροντή της χάριτος, ο προεξάρχων στύλος των Εκκλησιων, ο ασάλευτος θεμέλιος του Θεού, η σαγήνη που ψαρεύει την ανθρώπινη φύση, το καλάμι που το ύψος του φτάνει ως τον ουρανό και ψαρεύει τις ψυχές των ανθρώπων, το αεικίνητο πριόνι που πριονίζει τις αιρέσεις, το κοφτερό μαχαίρι που κόβει τα ζιζάνια της ασεβείας, το ουράνιο κλειδί που κλειδώνει έξω από τα τείχη της Εκκλησίας τα στρατεύματα της αθεΐας, το δυνατό θεϊκό μυαλό, που με τη σφενδονη του Πνεύματος χτυπάει τα νοητά θηρία, το ποτάμι του Θεού που παίρνει τα νερά της σοφίας και τα έκβάλλει στο πέλαγος της θείας σοφίας, ο πεντακάθαρος ναός της παρθενίας, ο περιπόθητος και επιστήθιος φίλος του αξιαγάπητου Χριστού, ο μέγας ήλιος που δείχνει τις περιοχές του Ευαγγελίου, η γλυκειά λύρα και σάλπιγγα του Πνεύματος.
Και τι πρέπει ακόμη να πω; Ούτε το ένα μυριοστό από την άβυσσο των εγκωμίων δε θα μπορούσα να βρω για να έκφραστώ. Έλα, λοιπόν, μια και δεν μπορώ να τα πω όλα όσα του ταιριάζουν, γιατί η γλώσσα μου είναι αδύναμη στο να περιγράψει το θαύμα, αφού αυτό ξεπερνάει το ύψος του ουρανού, ας πω όσα μπορώ. Γιατί, και αν έπρεπε να μικρύνουμε τον έπαινο, και μόνο λίγα άνθη από τον ευαγγελικό λειμώνα να συγκεντρώσουμε σε μια ανθοδέσμη και να τα παρουσιάσουμε σαν μια αναμμένη λαμπάδα σε αποστολικό πανηγύρι, σαν να τα προσφέρουμε σε βασιλικό πανηγύρι, λαμβάνοντας βοηθό το λόγο για τον εγκωμιαζόμενο, θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να τα προσφέρουμε με ευxαρίστησn.
 γ΄. Όποιος επιζητήσει να μάθει ποιά είναι η πατρίδα του Ιωάννη, στην οποίαν αυτός γεννήθηκε, για να τον επαινέσει βασιζόμενος και στην καταγωγή του, δε θα βρει κάποια σπουδαία, αλλά μάλλον κάποια άσημη, τη Γαλιλαία, που είναι μια συνηθισμένη πόλη. Αλλά και από την πλευρά της καταγωγής ο απόστολος Ιωάννης είναι περιφανής. Πως και με ποιό τρόπο; Αφού δηλαδή η περιοχή δεν εβγαλε κάποιον προφήτη και αφού γενικά τίποτε καλό δεν προήλθε απ’ αυτήν, όπως νόμιζαν οι Ισραηλίτες, πως εδώ ο Χριστός, ο οποίος είναι η πηγή κάθε καλωσύνης, συλλαμβάνεται στην κοιλιά της αρχιπαρθένου και αρχιπροφήτιδας. Όπου, αφού μορφώθηκε σαν εμας, ανατράφηκε πειθαρχώντας στους γονείς του με τους οποίους έζnσε στην πόλη, από την οποίαν πηρε και το όνομα. Γιατί ονομάστηκε Ναζωραίος, αφού η κωμόπολη Βηθσαϊδά υπαγόταν στή Γαλιλαία.
Πόσο αξιαγάπητο το μέρος αυτό, πόσο ευτυχισμένη πατρίδα, πιο ξακουστή και από την πατρίδα του Αδάμ , αφού εβγάλε τον δεύτερο Αδάμ, που ήρθε από τον ουρανό, μαζί με τον ‘Ιωάννη. Η γενιά δε αυτή δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη. Γιατί ο Ιωάννης, τον οποίον επαινούμε, γεννήθηκε κατά σάρκα από τον πατέρα του Ζεβεδαίο και τη μητέρα του Σαλώμη, η οποία προερχόταν από τη γενιά του Χριστού. Πως συναντήθηκαν και τα δυο στο πρόσωπο του Ιωάννη, ώστε να βρεθεί ως ο καταλληλότερoς «ανεψιός» του Χριστού; Και βέβαια ο Ιωάννης σ’όλο τον κόσμο βρέθηκε ευγενέστερος, ανήκοντας στο γένος του Θεού και από τις δύο μεριές. Bλέπετε πόσο μεγάλα παρουσιάστηκαν, αυτά που φάνηκαν αρχικά χειρότερα, επειδή εξυφάνθηκαν με τη φιλόπονη διεργασία; Ποια ανατροφή έλαβε, τι επάγγελμα εξάσκησε, τι’ άλλα προσόντα είχε ο Ιωάννης, ώστε και σ’ αυτά να στηριxθεί ο λόγος;
δ’. Από όσα γνωρίζουμε, τίποτε στη ζωή δεν είναι δυσκολότερο να εξηγηθεί, όσο είναι οι τρόποι της άλιευτικής τέχνης, ούτε βέβαια υπάρχει κάτι πιο τραχύ από την άσκηση αυτής της τέχνης. Διότι από μέν τις άλλες τέχνες οι τρόποι έργασίας και περισσότερα αποφέρουν στον τεχνίτη, είτε λογικά το διατυπώσει κανείς είτε το δει από πρακτική σκοπιά. Αναφορικά δε με την άλιευτική τέχνη, δηλαδή την τέχνη του ψαρά, λόγω της ιδιομορφίας της, ακόμη και η σπανιότητα των τροφίμων είναι εφάμιλλη με τη σπανιότητα των ψαριών, ώστε να εκπληρώνεται κατά γράμμα αυτό που είναι γραμμένο στον Εκκλησιαστή (6,7), ότι «κάθε νηστικός άνθρωπος κοπιάζει και μοχθεί για ένα σκοπό, δηλαδή για να φάει και να πιει». Γιατί οι ψαράδες είναι κακοντυμένοι και ρυτιδωμένοι, αxτένιστoι και ηλιοκαμμένοι, ξυπόλυτοι και συγχρόνως σκαρφαλωμένοι στα κατάρτια, ζώντας στις ακρογιαλιές και τις ερημιές, πότε στις πέτρες καθισμένοι, πότε βλέποντας τους βυθούς, από όπου τη ψαριά ανασύρουν.
Για ποιο λόγο περιέγραψα την τέχνη του ψαρά με τρόπο περίεργο; Για ν’ αποδείξω ότι αν και ο Ιωάννης άσκησε αυτή την τέχνη, δεν είναι αξιοκατάκριτος. Σκέψου τώρα μεταφορικά και έλα στό θεωρητικό επίπεδο, όπου θα βρεις να πραγματοποιείται η γνώση στό ανθρώπινο γένος.
Ο Δαβίδ που ήταν στήν αρχή βοσκός προβάτων, τοποθετηθηκε αργότερα από το Θεό να κυβερνά και να καθοδηγεί τους δούλους του, τους απογόνους του Ιακώβ, τους Ισραηλίτες, οι οποίοι είναι δική του κληρονομία (Ψαλμ. 77,71). Σκέψου τώρα τον Ιωάννη, πως από την αλιεία των ψαριών μεταφέρθηκε θεοπρεπώς από το Χριστό, που είναι ο μέγας Λόγος, στη λογική αλιεία. Γιατί ο Xρισrός δεν έβαλε τον Ιωάννη να ποιμαίνει αυτήν ή εκείνη τη φυλή ή και ορισμένες μόνο φυλές που βρίσκονται σε κάποιες περιοχές, αλλά τον τοποθέτησε να αλιεύει πνευματικά και για λογαριασμό Του ολόκληρη την οικουμένη. Γιατί λέγει ο Κύριος «δεύτε οπίσω μου και ποιήσω υμάς αλιείς ανθρώπων» (Ματθ.4,19). Και αν πει κανείς ότι η κλήση αυτή είναι κοινή για όλους τους Μαθητές, εμείς μπορούμε ασφαλώς να τη θεωρήσουμε ότι απευθύνεται στόν Ιωάννη. Και σε άλλες γενικότερες περιπτώσεις, δεν υπερισχύουν όσα λέγονται για τους άλλους Απoστόλoυς από όσα θα έπρεπε να έφoρμoστoύν και στον Ιωάννη το Θεολόγο, κάθε άλλο. Όπως συμβαίνει και στήν περίπτωσn που ανάβουν πολλοί λαμπτήρες από ένα φως, να μη μειώνεται η συμμετoχή του ενός λαμπτήρα στό ίδιο φως.
ε’. Και επειδή ο Ιωάννης έγινε μέγας Απόστολος από το Θεό, ας τον δούμε αλληγορικά σαν να είναι ζωντανός σε πλοίο όχι να διορθώνει τα σχισμένα δίχτυα, αλλά να ετοιιμάζει τήν ευαγγελική σαγήνη. Ποιό είναι το καλάμι; Είναι το δόκανο των δoγμάτων. Ποιά είναι η μπετονιά; Η σύνθεση της Θεολογίας. Ποιό είναι το αγκίστρι; Ο τριμερής Σταυρός. Ποιό είναι το δόλωμα; Η θεϊκή σάρκα, με την οποία δελεάστηκε το μεγάλο κήτος, δηλαδή ο σατανάς. Θέλεις να μάθεις σε ποια πέτρα κάθεται και ψαρεύει; Πρέπει να εννοήσεις τη στερεά έδρα της πίστεως. Μεγάλο θαύμα! Ρίχνει το δόλωμα όχι σ’ αυτόν ή εκείνον τον κόλπο, αλλά στη θάλασσα του βίου. Απλώνει το καλάμι που δεν έχει μικρό μήκος, αλλά φτάνει μέχρι τα πέρατα της οικουμένης. Ρίχνει τη μπετoνιά όχι στο βάθος της θάλασσας, αλλά στην άβυσσο της ασεβείας.
Κοίτα την πλούσια ψαριά που περιέχει μικρά και μεγάλα ψάρια, τους σπουδαίους εννοώ ανθρώπους και το πλήθος, την ποικιλία ανθρώπων στα ήθη και τα πάθη, τους μικρούς και τους μεγάλους στην ηλικία και στα αξιώματα. Άλλοι από αυτούς που ψαρεύει είναι γαντζωμένoι στις παλιές διδασκαλίες και συνήθειες, αλλά τους παίρνει από τα βράχια της αθεΐας. Άλλους πάλι τους βρίσκει σαν να έχουν ληστευθεί από αφέλεια, και τους ψαρεύει σαν να είχαν χάσει τα νερά τους.
Και με αυτό το ψάρεμα δε σκοτώνει τα αλιεύματα, αλλά τα ζωογονεί, μη βάζοντάς τα στα αρμυρά νερά της αμαρτίας, αλλά κρατώντας τα να ζήσουν στα γλυκά νερά του βαπτίσματος. Ασφαλώς και δεν πουλάει για φθαρτά χρήματα όσους αλιεύει, αλλά, βάζοντας την υπογραφή της υιοθεσίας, τους ελευθερώνει από τη δουλεία του διαβόλου, στου οποίου το θέλημα είχαν πρωτύτερα σαγηνευθεί.
Τι δραματική Ιστορία! Ποιός από τότε που υπάρχει ο κόσμος άκουσε για τέτοιο θήραμα; Ποιός γνώρισε τόσο μεγάλο ψαρά και μεγαλέμπορο; Αφού δεν ψάρεψε μόνο εκατοντάδες ή χιλιάδες, αλλά όλα τα έθνη, τα οποία πρόσφερε στον πρώτο και Μεγάλο Ψαρά, τον Κύριο Ιησού Χριστό, για να μαθητεύσουν κοντά Του; Δε σας έλεγα από την αρχή ότι δε θα μπορέσω να εξετάσω την υπόθεση γύρω από τον Ιωάννη ούτε καν με το άκρο του δαχτύλου μου;