ΠΑΤΜΙΑΔΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

• 

H Πατμιάδα Πατριαρχική Σχολή ιδρύθηκε από τόν Άγιο Iεροδιάκονο Μακάριο Καλογερά τό έτος 1713, έτος κατά τό οποίον ο Άγιος Μακάριος Καλογεράς επέστρεψε στήν γενέτειρά του, μετά από μακροχρόνιες σπουδές στήν Μεγάλη του Γένους Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως. Οιστρηλατούμενος από ένθεο ζήλο γιά τήν "μεταλαμπάδευση" τής εξαίρετης παιδείας, τής οποίας έγινε κάτοχος, καί μέ υψηλό στόχο νά βοηθήσει, στήν πνευματική καλλιέργεια τών συγχρόνων του Ελλήνων, καταπολεμώντας τό γενικευμένο τότε κλίμα αμάθειας, εγκαταστάθηκε στό Κάθισμα της Ιερής Αποκαλύψεως καί μέ  αποφασιστικότητα άρχισε εκεί νά παραδίδει μαθήματα. Έτσι, η Σχολή πρωτολειτούργησε μέσα στό Κάθισμα. Από τό 1719 μάλιστα, καί σύμφωνα μέ παλαιότερη πρακτική τήν οποία ακολουθούσε η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, ο Μακάριος άρχισε νά καταβάλλει ενοίκιο σ' αυτήν γιά τό Κάθισμα, η καταβολή του οποίου συνεχίστηκε καί από τούς διαδόχους του στήν Σχολή, Γεράσιμο  Βυζάντιο καί μοναχό Βασίλειο Κουταλινό.
Από τήν ίδρυση της Σχολής, δηλαδή ηδη από τό 1713, ορισμένοι χώροι της Αποκαλύψεως χρησίμευσαν όχι μόνο ώς αίθουσες διδασκαλίας, αλλά καί ώς κοιτώνες τών μαθητών. Τά επόμενα έτη όμως, ο αριθμός τών μαθητών αυξανόταν καί καθιστούσε επιτακτική τήν ανάγκη γιά μία οριστικότερη επίλυση τού στεγαστικού προβλήματος τής Σχολής. Έτσι, μέ χορηγία κυρίως τού Μανωλάκη Υψηλάντη, προσωπικού φίλου τού Μακαρίου αλλά καί άλλων, μεταξύ τών οποίων ιδιαίτερα πρέπει νά μνημονευθει η οικονομική συμβολή τής συντεχνίας ("ρουφετίου") των Γουναράδων τής Πόλης, κτίζεται αργότερα ιδιαίτερο κτίριο δίπλα στήν Αποκάλυψη γιά νά στεγάσει τήν Πατμιάδα, γνωστό σήμερα ως "Παλαιά Πατμιάδα".

Παρά τήν ανυπαρξία ιστορικών μαρτυριών γιά τήν ακριβή  ίδρυση τής Παλαιάς Πατμιάδας, καθιερώθηκε νά θεωρείται ώς έτος ιδρυσής της τό 1729, αντίληψη στήν οποία μάς οδηγούν καί διασταυρώσεις έμμεσων υπολογισμών. Στίς νέες κτιριακές εγκαταστάσεις, η Σχολή του Μακαρίου λειτούργησε μέχρι τό 1856, έτος κατά τό οποίο μεταφέρθηκε στήν Χώρα Πάτμου καί στεγάσθηκε στήν οικία Παλαιολόγου, πού βρίσκεται κάτω από τόν πυλώνα τής Ιεράς Μονής μας. Σήμερα, μικρά μόνο καί ερειπωμένα τμήματα σώζονται από τήν πρώτη εκείνη Σχολή, τήν Παλαιά Πατμιάδα. Όπως σωστά επισημαίνει γι' αυτήν ο εξαίρετος μελετητής τού Αγίου Μακαρίου Καλογερά αλλά καί τής Παλαιάς Πατμιάδας π. Ναυκράτιος Τσουλκανάκης: "Τό ιστορικό αυτό ερείπιο αναμένει βέβαια τήν αναστήλωση καί αποκατάστασή του. Είναι ένα μνημείο του ελληνισμού, πού στά χρόνια τής δουλείας ήταν πιό γνωστό καί πιό χρήσιμο στούς υπόδουλους ακόμη καί από αυτόν τόν μεγαλοπρεπο Παρθενώνα τών Αθηνών καί πολλά άλλα λαμπρά μνημεία τής χώρας μας".
’ν καί η δημιουργία τής Σχολής αποτελούσε προσωπικό εγχείρημα του Μακαρίου, τήν ιδρυσή της επισημοποίησε η απόλυση πατριαρχικού σιγιλλίου, στοιχείου, πού όχι μόνο μαρτυρεί τό ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Μητέρας Έκκλησίας γιά τήν Σχολή τού Μακαρίου, αλλά καί χαρακτηριστικού τής πατριαρχικής  τιμής καί επευλογίας, πού τήν περιέβαλλαν, καθώς καί τήν ανύψωση της στήν περίοπτη θέση τής Πατριαρχικής Σχολής. Έκτοτε, όσες φορές τό ενδιαφέρον τής Μ. Έκκλησίας ήταν έντονο, τόσο καί η λειτουργία τής Σχολής ήταν αξιόλογη. Δυστυχώς, δέν έχει διασωθεί αυτούσιο τό σιγίλλιο, καί δέν γνωρίζουμε τά ονόματα τού Οικουμενικού Πατριάρχη καί τών Συνοδικών αρχιερέων, καθώς καί τήν ακριβή ημερομηνία έκδοσης του Σιγιλλιώδους Γράμματος. Ο Μαλανδράκης, συμφωνώντας μέ τήν άποψη καί άλλων συγγραφέων, αποδέχεται ώς πιθανώτερο εκδότη τού σιγιλλίου τόν Πατριάρχη Παισιο Β' (πρώτη πατριαρχία: 1727-1733) καί ώς έτος έκδοσης τό 1729.
Εξετάζοντας τήν Σχολή από τήν πλευρά τής σχέσης της μέ τήν Μονή καί τήν Εξαρχία τής Πάτμου, θά λέγαμε ότι στήν αρχή α?τή δέν ήταν ευδιάκριτη. Η αρχική λειτουργία τής Σχολής μέσα στήν Αποκάλυψη, χώρο δικαιοδοσίας τής Εξαρχίας, δημιουργούσε γιά τήν Σχολή μία έμμεση εξάρτηση, χωρίς αυτό νά έχει αναγκαστικά αρνητική σημασία. Έπειτα, τόσο η χρήση τής Βιβλιοθήκης τής Μονής από τόν Μακάριο καί τούς μαθητές του, όσο καί ή συχνή στέγαση μαθητών στήν Μονή, πού γινόταν μέ έγκριση τού Καθηγουμένου καί τή στήριξη τής Ιερής αδελφότητας, φανερώνει τόν βαθμό συνεργασίας των δύο αυτων πνευματικών ιδρυμάτων.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό αν αναλογιστούμε ότι η Σχολή ήταν αποτέλεσμα προσωπικής προσπάθειας του Μακαρίου, δεδομένου ότι ο ίδιος διαχειριζόταν προσωπικά όλες τίς υποθέσεις της καί φρόντιζε γιά τήν επίλυση τών προβλημάτων της.
Όσον αφορά στό διδακτικό της πρόγραμμα, η Σχολή τής Πάτμου παρείχε -κυρίως- παιδεία Μέση καί ανώτερη, εγκύκλια καί Φιλοσοφική. Πολλές φορές ωστόσο, άν καί δέν είχε ώς στόχο τήν παροχή στοιχειώδους παιδείας, αυτή δέν απουσίαζε από τό πρόγραμμά της, αφού η διδασκαλία γραφής καί ανάγνωσης ήταν απαραίτητη, κυρίως γιά τούς μικρούς Πατμίους. Στό πλαίσιο, λοιπόν, τής μέσης καί ανώτερης παιδείας, καί σύμφωνα μέ στοιχεία, πού αντλούμε από τά σωζόμενα "Μαθηματάρια", διδάσκονταν Φιλολογικά καί Φιλοσοφικά Μαθήματα, Ρητορική, Θεολογία, εκκλησιαστική Μουσική, Φυσική.
Γιά τίς εκπαιδευτικές μεθόδους πού ακολουθούνταν στήν Πατμιάδα, τουλάχιστον κατά τήν περίοδο τού Μακαρίου, μπορούμε νά πούμε ότι εμπνέονταν καί προσομοίαζαν μέ αυτές τής Μεγάλης τού Γένους Σχολής. Καί αυτό είναι εύλογο, αφού ο Μακάριος είχε ώς δάσκαλο τόν περίφημο Ιάκωβο Μάϊνα τόν Αργείο καί ήταν έντονα τά βιώματά του από τίς πολύχρονες σπουδές του στήν Πόλη. Λογικό ήταν λοιπόν, μετά από αυτά νά ακολουθήσει καί νά προσπαθήσει νά εφαρμόσει τά εκεί εκπαιδευτικά πρότυπα.
Βασικός στόχος τής Πατμιάδας ήταν πάντα η διαμόρφωση τής θρησκευτικής ζωής τών μαθητών, καί σ' αυτό δύο κυρίως παράγοντες επέδρασαν καθοριστικά. Κατ' αρχήν τό Ιερό Σπήλαιο της Αποκαλύψεως, μέ τήν συγκλονιστική υποβλητικότητά  του, πού ήταν η κατ' εξοχήν τόπος προσευχής, μέσα στόν οποίο δάσκαλοι καί μαθητές τελούσαν τίς Ιερές Ακολουθίες συμπροσευχόμενοι, καί εμφορούμενοι από βαθειά ευλάβεια. Επειτα, αναμφίβολα, τά πρόσωπα τών δασκάλων Μακαρίου καί Γερασίμου, πού καί οι δύο τους ήταν παραδείγματα ασκητικής ζωής, αποτελούσαν πρότυπα γιά τούς μαθητές. Καί οι δύο αυτοί παράγοντες συμπλήρωναν τήν θύραθεν παιδεία τών μαθητών, καθιστώντας την Χριστοκεντρική καί εκκλησιολογική.
Τό χαρακτηριστικότερο πάντως γνώρισμα τής Σχολής ήταν η παροχή "αδάπανης" παιδείας σέ όλους, Πατμίους καί ξένους, παρόλο πού καί η Πατμιάδα, όπως άλλωστε καί όλα τά σχολεία τών χρόνων τής δουλείας, λειτούργησε όλα της τά χρόνια μέ πολλές ελλείψεις. Παρά τίς ελλείψεις της όμως, παρουσίασε μεγάλη απόδοση, κάτι πού ομολογούσαν οι πάντες. Η διαμονή, λοιπόν, στήν σχολή ήταν πάντα δωρεάν, εκτός ορισμένων εξαιρετικών περιπτώσεων, ενώ η διατροφή τών μαθητών ήταν προσωπική υπόθεση τού καθενός, αφού δέν υπήρχε κοινή τράπεζα. Ωστόσο, οί φτωχότεροι τών μαθητών ετύγχαναν τής συνδομής τών δασκάλων τους, γιά νά μπορέσουν νά καλύψουν τίς βασικότερες ανάγκες τους.
Η Πατμιάδα Πατριαρχική Σχολή, μεταξύ τών άλλων, διεκδικεί καί μία ακόμη πρωτοποριακή γιά τούς χαλεπούς χρόνους τής Τουρκοκρατίας ιδιότητα, καθώς επετέλεσε τό σπουδαιότερο ελληνικό κέντρο αντιγραφής κειμένων, είτε γιά νά καλύψει τήν δυσβάστακτη οικονομική στενότητα, η οποία δέν επέτρεπε τήν αγορά τών σπάνιων καί ακριβών ακόμη τότε εκδόσεων κειμένων, είτε γιά τήν εκτέλεση εξωτερικών παραγγελιών. Ώς καλλιγράφοι  αντιγράφοι εργάστηκαν πολλοί δάσκαλοι καί μαθητές τής Σχολής, μεταξύ τών οποίων ο Γεράσιμος Βυζάντιος, μοναχός Βασίλειος Κουταλινός, Ιερομόναχος Ιωακείμ Κουταλινός, ο Ιερέας Ιάκωβος Αναστασίου, ο Ιερόμοναχος Αθανάσιος Χρυσοχόου, Καλλίνικος Φυτιάνος, ο Ιερομόναχος Κοσμάς ό Λήμνιος, ο Ιεροδιάκονος Ματθαίος ό Πάτμιος, Δημήτριος ό Λέριος (Δαμασκηνός μοναχός), Νικόλαος Κώος, Καλλίνικος Λήμνιος, ο Ιερέας Νείλος ό Κρής, Αυγουστίνος, Δημήτριος ό Σάμιος, Κωνσταντίνος ό Ρόδιος κ.α.
Σέ νέα φάση τής ιστορίας της μπήκε η Σχολή, όπως προαναφέραμε, μέ τήν αποτίναξη του ιταλικού ζυγού. Η απελευθέρωση σηματοδότησε τήν απαρχή τής τέταρτης καί τελευταίας ιστορικής φάσης λειτουργίας τής Πατμιάδας Πατριαρχικής Σχολής (1947-σήμερα), η οποία υπήρξε ιδιαίτερα καρποφόρα. Η ευλογία τού Οικουμενικού Πατριάρχη Μαξίμου του Ε' καί ο βαθύς πόθος τής Εξαρχίας Πάτμου, βρήκαν άμεση ανταπόκριση από τήν πατρίδα. Έτσι, μέ τήν υπ' αριθμόν 106/160 τής 30ής Δεκεμβρίου 1946 Πράξη τού Υπουργείου Παιδείας, ή οποία επικυρώθηκε μέ τήν πράξη υπ' αριθμόν 289/8-5-1947 τού υπουργικού Συμβουλίου, επανασυστάθηκε η Πατμιάδα ώς εξατάξια Εκκλησιαστική Σχολή. Η Σχολή άρχισε νά επαναλειτουργεί τό δεύτερο δεκαήμερο τού Σεπτεμβρίου τού 1947 στά κτήρια τής Παλαιάς Πατμιάδας, καί κατά τόν πρώτο χρόνο τής λειτουργίας της φοιτούσαν σ' αύτήν 49 μαθητές. Ακολούθως, τήν 1η Οκτωβρίου, τελέσθηκαν μέ μεγαλοπρέπεια τά εγκαίνια τής "Νέας Πατμιάδας". Πρώτος Διευθυντής της υπήρξε ο έκ Ρόδου θεολόγος καθηγητής Εμμανουήλ Μπακκίρης, ενώ κατά τήν σχολική χρονιά 1948-1949, Διευθυντής της διετέλεσε  ο Αρχιμανδρίτης Μελέτιος Γαλανόπουλος από τήν Σπάρτη, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Κυθήρων.
Ελλείψει όμως επαρκών καί σύγχρονων κτηρίων, η Ιερά Μονή μέ τόν ζήλο καί τόν ενθουσιασμό τού τότε Καθηγουμένου καί Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου καί Προέδρου τής εφορείας τής Σχολής Αρχιμανδρίτου Συμεών Ρεβίδη (1946-1951) ανέλαβε τήν πρωτοβουλία τής ανέγερσης νέων, διαθέτοντας οικόπεδο 10 στρεμμάτων καί ποσό 2.000.000 δραχμών από τό υστέρημά της. Επίσης διέθεσε οικόπεδο 20 στρεμμάτων στήν Σκάλα γιά τήν εξάσκηση τών μαθητών στήν καλλιέργεια καί γήπεδο 8 στρεμμάτων. Χάριν τού ευγενούς  αυτού σκοπού ο μακαριστός Συμεών Ρεβίδης ταξίδεψε στην Αμερική καί συγκέντρωσε ένα σεβαστό ποσό από Πατμίους καί άλλους ομογενείς.

Τηλ.: 22470-31278, 22470-29319, Fax: 22470-32777.
Διαδικτυακοί τόποι (Internet): www.patmias.gr ή www.patmiada.gr E-mail: mail@ekkl-lykio-patmou.dod.sch.gr
Εφορεία τής Σχολής καί Εφορεία Εκκλησιαστικής Έστίας.
Πρόεδρος: ό Πανοσιολογιώτατος Καθηγούμενος καί Πατριαρχικός Έξαρχος Πάτμου       Αρχιμανδρίτης   κ. Κύριλλος.
Σχολάρχης: κ. Ευστάθιος Κόττορος, Θεολόγος.

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΠΑΤΜΙΑΔΑΣ
ΑΛΦΑ ΤΡΑΠΕΖΑ
ΙΒΑΝ GR16 0120 7500 0000 0008 7237 052