Η Παναγία και ο κλόουν. Μία διδακτική ἱστορία

Sάββατο, 15 Σεπτεμβρίου 2012

Η Παναγία και ο κλόουν. Μία διδακτική ἱστορία

Ὁ Πέτρος Γκουερὲν ἦταν σπουδαῖος κλόουν. Τὰ χρόνια ὅμως πέρασαν, γέρασε καὶ δὲν ἔβρισκε πιὰ δουλειά. Ἀπελπισμένος καὶ γιὰ νὰ μὴ πεθάνει τῆς πείνας, πῆρε τὸ δρόμο γιὰ  ἕνα μοναστήρι ἀφιερωμένο στὴν Παναγία. Ἴσως οἱ καλόγεροι νὰ τὸν φιλοξενοῦσαν γιὰ λίγο. Πραγματικά, ὁ ἡγούμενος τὸν κράτησε ἐκεῖ, γιὰ νὰ κάνει κάποιο θέλημα. 

Ὁ Πέτρος χάρηκε. Κι ἤθελε νὰ εὐχαριστήσει τὴν Παναγία γι' αὐτό. Δὲν ἤξερε ὅμως γράμματα, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ διαβάζει στὰ μεγάλα βιβλία καὶ νὰ τῆς ψέλνει ὕμνους, ὅπως οἱ καλόγεροι. Ἀλλὰ κάτι σκέφτηκε νὰ κάνει κι αὐτός... Κι ἕνα μεσημέρι, ποὺ οἱ καλογέροι ἡσύχαζαν στὰ κελιά τους, ὁ Πέτρος χάθηκε. Ὁ ἡγούμενος,  θέλοντας νὰ τὸν στείλει σὲ κάποιο θέλημα, ἔψαξε νὰ τὸν βρεῖ.

 Τὸν γύρεψε παντοῦ μὰ δὲν φαινόταν πουθενά. Κάποια στιγμὴ πέρασε  καὶ μπροστὰ ἀπ' τὴ δυτικὴ πόρτα τῆς ἐκκλησίας κι ἀπ' τὸ  μεγάλο τζάμι τῆς ἔριξε μία γρήγορη ματιὰ μέσα στὴν ἐκκλησία. Καὶ τί νὰ δεῖ! Ὁ Πέτρος ἦταν μπρὸς στὴ μεγάλη εἰκόνα τῆς Παναγίας κι ἔκανε τοῦμπες καὶ χίλια δύο ἀκροβατικά. Μία περπατοῦσε μὲ τὰ χέρια, μία ἰσορροποῦσε μόνο πάνω στὸ ἕνα χέρι, μία κυλοῦσε στηριγμένος στὶς ἄκρες τῶν ποδιῶν καὶ τῶν χεριῶν σὰν τροχός. Ὁ ἡγούμενος ἀναστατώθηκε ἀπ' αὐτὰ ποὺ ἔβλεπε. Τὰ πέρασε γιὰ μεγέλη ἀσέβεια κι ἦταν ἕτοιμος νὰ τοῦ βάλει τὶς φωνές. 

Ἦταν ἀκριβῶς ἡ στιγμὴ ποὺ... ὁ Πέτρος, ἀκουμπώντας μόνο πάνω στὸ κεφάλι του, ἔπαιζε στὰ πόδια του, τὰ γυρισμένα πρὸς τὰ πάνω, τὸ παλιό του μπαστούνι τῶν κλόουν. Κι εἶχε ἀναψοκοκκινίσει τὸ γέρικο πρόσωπό του κι εἶχαν φουσκώσει οἱ φλέβες τοῦ λαιμοῦ του καὶ ποτάμι ἔτρεχε ὁ ἱδρώτας ἀπὸ τὸ μέτωπό του.

 Ἕτοιμος ἦταν νὰ τοῦ βάλει τὶς φωνὲς ὁ ἡγούμενος. Μὰ ἐκείνη τὴ στιγμὴ  φάνηκε ἡ Παναγία ἐκεῖ ἀπὸ τὴ μεγάλη εἰκόνα ν' ἁπλώνει τὸ χέρι της, νὰ σκύβει καὶ μὲ τὴν ἄκρη τοῦ μανδύα της νὰ σκουπίζει τὸν ἱδρώτα ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ Πέτρου.

 Ἀνατριχίασε ὁ ἡγούμενος. Γονάτισε, σταυροκοπήθηκε καὶ ψιθύρισε τρέμοντας:

 " Συγχώρεσε μέ, Παναγία μου. Ἐσὺ ξέρεις ποιὸς σὲ τιμᾶ καὶ σὲ δοξάζει καλύτερα ..."

Ἀνατὸλ Φρὰνς

Ἡ χαρά μου

Ἡ χαρά μου

ὑπὸ Ἀρχιμ. Ἰωακεὶμ Καραχρήστου, Δικαίου τῆς
Ἱ. Κοινοβ. Σκήτεως Προφ. Ἠλιοὺ Ἁγίου Ὄρους

Χαρά μου εἶναι ὁ Χριστός, ἡ συντροφιά του μοῦ χαρίζει δύναμη καὶ φῶς. Χαρά μου εἶναι ἡ προσευχή, ποὺ μὲ ἀνεβάζει πάνω στὰ οὐράνια ἐκεῖ. Χαρά μου εἶναι ἡ Γραφή, τὸ μάννα ποὺ μοῦ τρέφει τὴν ψυχή. Χαρά μου εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ὅπου ἀξιώνομαι τὴν Θεία Λειτουργία. Χαρά μου εἶναι ἡ νηστεία, ποὺ δαμάζει κάθε σαρκικὴ ἐπιθυμία. Χαρά μου εἶναι ἡ φιλανθρωπία, τῆς ἀγάπης μου ἡ ἀκτινοβολία. Χαρά μου εἶναι ἡ μετάνοια, ποὺ μοῦ ἐλευθερώνει τὴν καρδιὰ καὶ τὴν διάνοια. Χαρά μου εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία, νοιώθω μέσα μου τὴν Θεία Παρουσία. Χαρά μου εἶναι ἡ ταπείνωση, ἔχω τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἑαυτοῦ μου τὴν ἐπίγνωση. Χαρά μου εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος, αὐτὸς ὁ ἀδελφός μου ὁ γνώριμος καὶ ὁ ἄγνωστος. Χαρά μου εἶναι ἡ ἐργασία, μοῦ χαρίζει τὴν πολύτιμη ψυχοσωματικὴ ἰσορροπία. Χαρά μου εἶναι ὅλη ἡ ὡραία πλάση, μ᾿ ἀγκαλιάζει, μὲ θωπεύει, μ᾿ ὁδηγεῖ στὸν Πλάστη. Χαρά μου εἶναι ὅλες οἱ δοκιμασίες, τὶς δέχομαι σὰν θεῖες εὐλογίες. Χαρά μου εἶναι ἡ αἰώνια ζωή, ἐκεῖ στρέφονται ὅλοι μου οἱ κόποι καὶ οἱ στοχασμοί. Χαίρομαι μὲ ὅλους καὶ μὲ ὅλα, μὲ τὸ χθες, τὸ σήμερα, τὸ τώρα. Δὲν φοβᾶμαι τὸν διωγμὸ καὶ τὴν δύσκολη τὴν ὥρα. Ἡ χαρά μου ἂς εἶναι καὶ χαρά σας. Ἄρχ. Ἰωακεὶμ Καραχρῆστος

---

Οι Ρομά—Χίλια Χρόνια Χαράς και Λύπης

Οι Ρομά—Χίλια Χρόνια Χαράς και Λύπης

Η ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ μοιάζει με οποιονδήποτε άλλον μεγάλο, παραδοσιακό γάμο. Υπάρχει άφθονο φαγητό και ποτό και η μουσική αντηχεί σε όλο το σπίτι. Οι συγγενείς στριμώχνονται για να συγχαρούν το συνεσταλμένο γαμπρό και την απαστράπτουσα νύφη. Δεν πρόκειται όμως για γαμήλια τελετή—απλώς για το γλέντι του αρραβώνα που γίνεται την προηγούμενη βραδιά, στο οποίο έχουν συγκεντρωθεί 600 και πλέον προσκεκλημένοι για να ευχηθούν στο ζευγάρι. Εδώ η οικογένεια του γαμπρού προσφέρει στα μελλοντικά πεθερικά του γιου τους το νυφικό τίμημα. Αύριο ο γαμπρός και η οικογένειά του θα συνοδεύσουν την καινούρια νύφη στο σπίτι του, όπου θα γίνει άλλη μια γιορτή για το γάμο αυτόν καθαυτόν.

 Όλοι οι συγγενείς του νέου ζευγαριού μιλούν τη ρόμανι—μια γλώσσα η οποία θα θεωρούνταν ξένη όπου και αν κατοικούσαν. Αυτή η γλώσσα με τις διάφορες διαλέκτους της, μαζί με πολλές αρχαίες παραδόσεις και γαμήλια έθιμα, αποτελεί την κοινή κληρονομιά ενός λαού που είναι διασκορπισμένος σε όλη την υφήλιο αλλά δεν διεκδικεί κανέναν εδαφικό τομέα και δεν έχει δική του εθνική κυβέρνηση. Αυτοί είναι οι Ρομά.*

Ποιοι Είναι οι Ρομά;

Η αναδρομή στα γλωσσικά, πολιτιστικά και γενετικά μονοπάτια των Ρομά μάς οδηγεί περίπου 1.000 χρόνια πίσω στη βόρεια Ινδία. Η γλώσσα τους, εκτός από ορισμένες προσμείξεις που υιοθετήθηκαν στους πιο πρόσφατους καιρούς, είναι σαφώς ινδικής προέλευσης. Ο λόγος για τον οποίο εγκατέλειψαν την Ινδία δεν είναι και τόσο σαφής. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι οι πρόγονοί τους ίσως υπήρξαν τεχνίτες και καλλιτέχνες προσκολλημένοι σε ομάδες στρατιωτών οι οποίοι άφησαν την πατρίδα τους ως επακόλουθο στρατιωτικών συγκρούσεων. Όπως και να έχουν τα πράγματα, οι Ρομά έφτασαν στην Ευρώπη μέσω της Περσίας και της Τουρκίας πριν από το έτος 1300 Κ.Χ.

Σύμφωνα με την ευρέως επικρατούσα αντίληψη στην Ευρώπη, οι Ρομά κατέχουν εδώ και πολλά χρόνια δύο ακραίες θέσεις. Από τη μια μεριά, έχουν εξιδανικευτεί σε μερικά μυθιστορήματα και ταινίες ως φιλόξενος, ανέμελος, περιπλανώμενος λαός ο οποίος μέσω του τραγουδιού και του χορού εξωτερικεύει χωρίς αναστολές τις χαρές και τις λύπες της ζωής. Από την άλλη μεριά, έχουν δυσφημιστεί ως αναξιόπιστοι, αλλόκοτοι και επιφυλακτικοί—πάντοτε περιθωριακοί, απομονωμένοι και αποστασιοποιημένοι από την κοινωνία που τους περιβάλλει. Για να βοηθηθούμε να κατανοήσουμε πώς έχουν έρθει σε ύπαρξη τέτοια στερεότυπα, ας κάνουμε μια αναδρομή στο ενδιαφέρον παρελθόν των Ρομά.

Εποχή Διακρίσεων

Στο Μεσαίωνα, ο κόσμος των περισσότερων Ευρωπαίων ήταν το δικό τους χωριό ή πόλη. Φανταστείτε τι πρέπει να πέρασε από το μυαλό τους όταν αντίκρισαν για πρώτη φορά τις οικογένειες των Ρομά που κατέφθαναν. Πολλά πράγματα σχετικά με αυτούς πρέπει να φαίνονταν αξιοπερίεργα. Εκτός από τη μελαμψή τους όψη, τα σκουρόχρωμα μάτια και τα μαύρα μαλλιά, το ντύσιμο, οι τρόποι και η γλώσσα των νεοφερμένων ήταν εντελώς διαφορετικά από τα δικά τους, και οι Ρομά συχνά έτειναν να αποτελούν κλειστή ομάδα—συνήθεια που ίσως αναγόταν στον καιρό κατά τον οποίο ζούσαν στην Ινδία, όπου η κοινωνία χωριζόταν σε διάφορα στρώματα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες, η αρχική περιέργεια των Ευρωπαίων αντικαταστάθηκε από δυσπιστία.

Οι Ρομά ήταν κυριολεκτικά περιθωριοποιημένοι—αναγκασμένοι να κατασκηνώνουν μόνο στις παρυφές των χωριών, ενώ τους απαγορευόταν να μπαίνουν μέσα ακόμη και για να αγοράζουν προμήθειες ή να αντλούν νερό. «Αυτοί κλέβουν παιδιά», διαδιδόταν, «μάλιστα τα τρώνε κιόλας!» Οι Ρομά μερικές φορές υποχρεώνονταν από το νόμο να μαγειρεύουν σε εξωτερικούς χώρους έτσι ώστε να μπορεί οποιοσδήποτε ήθελε να ελέγξει το περιεχόμενο των μαγειρικών τους σκευών. Αυτός ο έλεγχος γινόταν συνήθως με το να χύνουν το γεύμα εκείνης της ημέρας στο έδαφος. Δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι μερικοί Ρομά έκλεβαν τρόφιμα για να επιβιώσουν.

Οι Ρομά αντιμετώπιζαν τις διακρίσεις παραμένοντας άρρηκτα δεμένοι μεταξύ τους. Εδώ και αιώνες, βρίσκουν υποστήριξη και χαρά στην οικογενειακή ζωή. Ακολουθώντας την παράδοση, οι γονείς Ρομά νιώθουν βαθιά στοργή για τα παιδιά τους, και τα παιδιά ενδιαφέρονται βαθιά για τους γονείς με το να τους γηροκομούν. Πολλοί Ρομά επίσης τηρούν αυστηρά τους παραδοσιακούς κανόνες συμπεριφοράς και ευπρέπειας.

Μια Ζωή Περιπλανώμενοι

Όντας σπάνια ευπρόσδεκτοι, οι Ρομά μετακινούνταν διαρκώς. Αυτή η νομαδική ζωή ευνόησε την ανάπτυξη διαφόρων επιδεξιοτήτων, όπως στον τομέα της σιδηρουργίας, του εμπορίου και της ψυχαγωγίας. Παρέχοντας τέτοιες χρήσιμες υπηρεσίες, μπορούσαν τουλάχιστον να τρέφουν τις οικογένειές τους. Μερικές γυναίκες Ρομά εκμεταλλεύονταν τη φήμη που τις ακολουθούσε ότι κατείχαν υπερφυσικές δυνάμεις, τις οποίες πολλές φορές προσποιούνταν ότι είχαν για εμπορικούς σκοπούς. Η ζωή του περιπλανώμενου επίσης μείωνε τον κίνδυνο πολιτιστικής ή ηθικής μόλυνσης μέσω υπερβολικής επαφής με τους γκατζέ—όπως λέγονται στη γλώσσα ρόμανι οι «μη Ρομά».*

Στο μεταξύ, η προκατάληψη οδήγησε σε διωγμό. Οι Ρομά εκδιώχθηκαν από μερικά μέρη της Ευρώπης. Σε άλλες περιοχές, οι Ρομά υπήρξαν επί αιώνες υποδουλωμένοι. Το τέλος εκείνης της δουλείας κατά τη δεκαετία του 1860 προώθησε περαιτέρω τη διασπορά των Ρομά, στέλνοντας πολλούς από αυτούς στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική. Όπου και αν πήγαιναν έπαιρναν μαζί τους τη γλώσσα, τα έθιμα και τα ταλέντα τους.

Ακόμη και στην καταδυναστευμένη κατάστασή τους, οι Ρομά μερικές φορές έβρισκαν ικανοποίηση σε κάποιον βαθμό δίνοντας παραστάσεις. Στην Ισπανία, η ανάμειξη των Ρομά με άλλους πολιτισμούς παρήγαγε τη μουσική φλαμένκο και τον αντίστοιχο χορό, ενώ στην Ανατολική Ευρώπη, οι μουσικοί Ρομά υιοθέτησαν τοπικά δημοτικά τραγούδια, προσθέτοντας το δικό τους ξεχωριστό ύφος. Οι γεμάτες πάθος μελωδίες των μουσικών παραστάσεων των Ρομά επηρέασαν ακόμη και συνθέτες κλασικής μουσικής, μεταξύ των οποίων ήταν ο Λιστ, ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Μπραμς, ο Ντβόρζακ, ο Ραβέλ, ο Ραχμάνινοφ, ο Ροσίνι, ο Σαιν‐Σανς, ο Σαρασάτε και ο Χάιντν.

Οι Ρομά στο Σύγχρονο Κόσμο

Σήμερα δύο με πέντε εκατομμύρια Ρομά—μερικοί λένε πολύ περισσότεροι—ζουν σχεδόν σε κάθε γωνιά της γης. Οι πιο πολλοί ζουν στην Ευρώπη. Αρκετοί δεν ταξιδεύουν πλέον σε συνεχή βάση και μερικοί είναι οικονομικά ευκατάστατοι. Σε πολλά μέρη, όμως, οι Ρομά πρέπει ακόμη να συγκαταλέγονται ανάμεσα στους φτωχούς και σε εκείνους που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, ενώ συνήθως ζουν σε άθλιες συνθήκες.

Κατά την κομμουνιστική εποχή στην Ανατολική Ευρώπη, η πολιτική θεωρία υπαγόρευε ότι όλοι οι πολίτες έπρεπε να είναι ίσοι. Οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν με διάφορους βαθμούς επιτυχίας να περιορίσουν το νομαδικό τρόπο ζωής των Ρομά χορηγώντας τους εργασίες και εγκαθιστώντας τους σε οικήματα χτισμένα από το Κράτος. Αυτό κατά καιρούς παρείχε κάποια βελτίωση στην υγεία και στο βιοτικό επίπεδο. Δεν εξάλειψε όμως τα επίμονα αρνητικά αισθήματα και τις αντιλήψεις που οι Ρομά και οι μη Ρομά είχαν οι μεν για τους δε επί αιώνες.

Οι πολιτικές αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη τη δεκαετία του 1990 υπόσχονταν νέες ευκαιρίες. Αλλά άνοιξαν επίσης παλιές πληγές όταν η περιστολή των προγραμμάτων κοινωνικής αρωγής καθώς επίσης η λιγότερο δυναμική επιβολή των νόμων κατά των διακρίσεων επανέφεραν πολλούς Ρομά σε πιο δύσκολη θέση από κοινωνική και οικονομική άποψη.

Βρίσκουν Ελπίδα και μια Καλύτερη Ζωή

Τέτοιες ήταν οι συνθήκες όταν η Άντρεα με τα κατάμαυρα μαλλιά πήγαινε σχολείο στην Ανατολική Ευρώπη. Ήταν η μοναδική μαθήτρια Ρομ στην τάξη της. Ενώ έχει ψυχικό σθένος, δεν καταφέρνει να συγκρατήσει τα δάκρυά της καθώς θυμάται τις προσβολές και την απόρριψη. «Συνήθως με διάλεγαν τελευταία όταν φτιάχναμε ομάδες στα παιχνίδια», αναλογίζεται η Άντρεα. «Ήθελα να φύγω για την Ινδία όπου δεν θα ξεχώριζα από τους άλλους. Μάλιστα, κάποτε ένας φώναξε σε κάποιον φίλο μου: “Γύρνα πίσω στην Ινδία!” Εκείνος απάντησε: “Θα το έκανα αν είχα τα χρήματα”. Πουθενά δεν νιώθαμε σαν στο σπίτι μας. Πουθενά δεν ήμασταν ευπρόσδεκτοι». Η Άντρεα, ταλαντούχα χορεύτρια, ονειρευόταν τη δόξα και, μέσω αυτής, την αποδοχή. Στα εφηβικά της χρόνια, όμως, ανακάλυψε κάτι πολύ καλύτερο.

«Κάποια μέρα μια νεαρή Μάρτυρας του Ιεχωβά, η Πιρόσκα, επισκέφτηκε το σπίτι μας», αφηγείται η Άντρεα. «Μου έδειξε από τη Γραφή ότι ο Θεός μάς αγαπάει ως άτομα και όχι απλώς ως μάζα της ανθρωπότητας. Μου εξήγησε ότι μπορούσα να έχω καλή σχέση με τον Θεό αν το ήθελα. Αυτό με έκανε να νιώσω ότι ήμουν πραγματικά σημαντική για κάποιον. Το να ξέρω ότι από την άποψη του Θεού όλοι οι άνθρωποι είναι το ίδιο μου έδωσε περισσότερη αυτοπεποίθηση.

»Η Πιρόσκα με έπαιρνε στις συναθροίσεις των Μαρτύρων, όπου συναντούσα Ρομά και μη Ρομά και ένιωθα ότι είχαν ενότητα μεταξύ τους. Μάρτυρες και των δύο καταβολών έγιναν πραγματικοί φίλοι μου εκεί. Αφού μελέτησα τη Γραφή με την Πιρόσκα περίπου ενάμιση χρόνο, έγινα και εγώ Μάρτυρας του Ιεχωβά». Σήμερα η Άντρεα και ο σύζυγός της είναι ολοχρόνιοι κήρυκες των καλών νέων και διδάσκουν άλλους σχετικά με τη θερμή αγάπη που τρέφει ο Θεός για τους ανθρώπους όλων των εθνών.

«Έγινα Αποδεκτός ως Ίσος»

Αναλογιζόμενος τα νιάτα του, ένας Ρομ ονόματι Χάιρο αφηγείται: «Οι κακές συναναστροφές με άλλα αγόρια τα οποία δεν σέβονταν το νόμο με έμπλεκαν συχνά σε προβλήματα. Κάποτε, η αστυνομία με συνέλαβε για κάτι που έκλεψα ενώ έκανα παρέα με εκείνα τα παιδιά. Όταν η αστυνομία με πήγε σπίτι, φοβόμουν περισσότερο την αντίδραση της μητέρας μου από όσο είχα φοβηθεί τη δική τους, επειδή, όπως αληθεύει για πολλές οικογένειες Ρομά, είχα διδαχτεί ότι είναι εσφαλμένο να κλέβεις κάποιον».

Όταν ο Χάιρο μεγάλωσε, αυτός και η οικογένειά του συνάντησαν επίσης Μάρτυρες του Ιεχωβά. Η υπόσχεση της Γραφής ότι η Βασιλεία του Θεού θα εξαλείψει τα προβλήματα της ανθρώπινης κοινωνίας, μεταξύ αυτών την προκατάληψη και τις διακρίσεις, αντήχησε βαθιά στην καρδιά του Χάιρο. «Οι Ρομά δεν είχαν ποτέ δική τους εθνική κυβέρνηση για να τους φροντίσει», λέει ο ίδιος. «Γι’ αυτό, πιστεύω ότι οι Ρομά είναι κάλλιστα σε θέση να εκτιμήσουν πώς θα ωφελήσει η Βασιλεία του Θεού όλους τους λαούς. Ακόμη και τώρα βλέπω εκείνα τα οφέλη. Από τη στιγμή που μπήκα στην Αίθουσα Βασιλείας, ένιωσα όπως και ο απόστολος Πέτρος όταν είπε: “Πραγματικά αντιλαμβάνομαι ότι ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης, αλλά σε κάθε έθνος όποιος τον φοβάται και εργάζεται δικαιοσύνη είναι ευπρόσδεκτος σε αυτόν”. (Πράξεις 10:34, 35) Έγινα αποδεκτός ως ίσος από όλους. Δεν μπορούσα να πιστέψω στα αφτιά μου όταν μη Ρομά με αποκαλούσαν πράλα—“αδελφό”, στη γλώσσα ρόμανι!

»Στην αρχή, κάποια μέλη της οικογένειάς μου μού εναντιώνονταν σφοδρά. Δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τις αλλαγές που έκανα προκειμένου να ζω σύμφωνα με τις αρχές της Γραφής. Τώρα, όμως, οι συγγενείς μας και η κοινότητα των Ρομά έχουν δει ότι η σταθερή στάση υπέρ των κανόνων του Θεού με έχει κάνει ευτυχισμένο και έχει φέρει πολλά καλά αποτελέσματα. Οι περισσότεροι θα ήθελαν και αυτοί να βελτιώσουν τη ζωή τους». Ο Χάιρο υπηρετεί τώρα ως Χριστιανός πρεσβύτερος και ολοχρόνιος κήρυκας των καλών νέων. Η σύζυγός του η Μέγκαν, η οποία δεν είναι Ρομ, επίσης διδάσκει Ρομά καθώς και άλλους πώς μπορεί η Γραφή να τους βοηθήσει να έχουν ευτυχισμένη ζωή—τώρα και στο μέλλον. «Έχω γίνει απόλυτα αποδεκτή από την οικογένεια και από την κοινότητα του συζύγου μου», λέει η ίδια. «Τους αρέσει το γεγονός ότι κάποια μη Ρομ έχει δείξει τόσο ενδιαφέρον για αυτούς».

[Υποσημειώσεις]

Σε διάφορα μέρη του κόσμου, οι Ρομά αποκαλούνται Τζίπσις, Χιτάνος, Τσιγκόινερ, Τσιγγάνοι. Αυτοί οι όροι θεωρούνται υποτιμητικοί. Η λέξη Ρομ (πληθυντικός ρομά), που σημαίνει «άντρας» στη γλώσσα τους, είναι ο όρος που οι περισσότεροι Ρομά χρησιμοποιούν αναφερόμενοι στον εαυτό τους. Μερικές ομάδες που μιλούν τη ρόμανι είναι γνωστές με άλλα ονόματα, όπως στην περίπτωση των Σίντι.

Μολονότι μερικοί Ρομά προσκολλώνται σταθερά σε πολλές παραδόσεις, σε αρκετές περιπτώσεις έχουν υιοθετήσει την επικρατούσα θρησκεία της περιοχής όπου διαμένουν.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 24]

Σήμερα οι Ρομά ζουν σχεδόν σε κάθε γωνιά της γης

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 23]

  Κατά τη ναζιστική εποχή στην Ευρώπη, ο Χίτλερ υπολογίζεται ότι σκότωσε 400.000 ή περισσότερους Ρομά σε στρατόπεδα θανάτου, μαζί με Εβραίους, Μάρτυρες του Ιεχωβά και άλλους. Το 1940, πριν ακόμη η εκστρατεία εξόντωσης του Χίτλερ γίνει ευρέως γνωστή, ο ηθοποιός του κινηματογράφου Τσάρλι Τσάπλιν—Ρομ και ο ίδιος στην καταγωγή—γύρισε την ταινία Ο Μεγάλος Δικτάτωρ, μια ταινία η οποία σατίριζε τον Χίτλερ και το κίνημα των Ναζί. Άλλοι διάσημοι καλλιτέχνες που δήλωναν Ρομά στην καταγωγή είναι οι ηθοποιοί Γιουλ Μπρίνερ και Ρίτα Χέιγουορθ (κάτω), ο ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο (κάτω), ο μουσικός της τζαζ Τζάνγκο Ράινχαρντ και η τραγουδίστρια Έσμα Ρεντζέποβα από την ΠΓΔΜ. Επίσης, υπάρχουν Ρομά οι οποίοι έχουν γίνει μηχανικοί, γιατροί, καθηγητές και μέλη εθνικών κοινοβουλίων.

[Ευχαριστίες]

AFP/Getty Images

Photo by Tony Vaccaro/Getty Images

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 26]

Μάρτυρες Ρομά

  Πολλοί Ρομά έχουν γίνει Μάρτυρες του Ιεχωβά. Κάποιοι υπηρετούν ως πρεσβύτεροι και ολοχρόνιοι διάκονοι. Τοπικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι και άλλοι μη Ρομά τούς θεωρούν υποδειγματικούς. Ένας Μάρτυρας Ρομ στη Σλοβακία αφηγείται: «Κάποτε ένας μη Ρομ γείτονας χτύπησε την πόρτα του διαμερίσματός μας. “Ο γάμος μου περνάει κρίση, αλλά ξέρω ότι εσείς μπορείτε να μας βοηθήσετε”, εξήγησε. “Γιατί εμείς;” ρωτήσαμε. Εκείνος αποκρίθηκε: “Αν ο Θεός τον οποίο λατρεύετε μπορεί να βοηθήσει εσάς τους Ρομά να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας, ίσως μπορεί να βοηθήσει και εμάς”. Του δώσαμε ένα Γραφικό βιβλίο σχετικά με την οικογενειακή ζωή το οποίο εκδίδεται από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά.

  »Αργότερα η σύζυγός του χτύπησε την πόρτα μας με το ίδιο αίτημα, μη γνωρίζοντας ότι ο άντρας της είχε ήδη περάσει από εκεί. “Κανένας άλλος σε αυτή την πολυκατοικία δεν μπορεί να μας βοηθήσει”, είπε. Της δώσαμε ένα αντίτυπο του ίδιου βιβλίου. Ο καθένας τους μας ζήτησε να μην πούμε στον άλλον για την επίσκεψη. Ενάμιση μήνα αργότερα, αρχίσαμε να μελετούμε τη Γραφή με το αντρόγυνο. Το να ζούμε σύμφωνα με την αλήθεια της Γραφής μάς έχει εξυψώσει τόσο πολύ στα μάτια των ανθρώπων ώστε εκείνοι απευθύνονται σε εμάς για πνευματική βοήθεια».

[Εικόνες]

Ναρμπόν, Γαλλία

Γρανάδα, Ισπανία

«Οι Ρομά είναι κάλλιστα σε θέση να εκτιμήσουν πώς θα ωφελήσει η Βασιλεία του Θεού όλους τους λαούς».—Χάιρο

Ὠδή στό ἐφήμερο.

Ὠδή στό ἐφήμερο. Ἡ Λύπη κατά τούς Πατέρες

Τίτλος: ὠδή στό ἐφήμερο.Ἡ Λύπη κατά τούς Πατέρες
Διαστάσεις: 14×21
Δεμένο: Όχι
Σελίδες: 164

Προλογικό Σημείωμα

Ἡ λύπη καί ἡ ἀθυμία εἶναι καταστάσεις πού καθημερινά ταλαιπωροῦν καί βαραίνουν τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὄντας καί αὐτοί μέτοχοι τῶν συνεπειῶν τῆς πεσμένης ἀνθρώπινης φύσης, προβληματίσθηκαν πάνω στό θέμα τῆς λύπης, τό μελέτησαν βαθιά καί μᾶς ἄφησαν μέ τό σοφό λόγο καί τή γραφίδα τους τά συμπεράσματά τους, τόσο γιά τά αἴτια καί τίς συνέπειες τῆς λύπης, ὅσο καί γιά τόν τρόπο ὑπέρβασής της.

Ὡς πρός τά αἴτια ἀναφέρουν ἄλλες ἐμπαθεῖς καταστάσεις καί μεταλλαγμένες δυνάμεις τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως τή φιλαρχία, τή φιλαυτία, τή φιλοκτημοσύνη, τήν ὀργή καί τή μνησικακία. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει, γιά παράδειγμα, ὅτι πολλές φορές ἀπολαμβάνει κανείς νοσηρά, λόγῳ φιλαυτίας καί ἐγωκεντρισμοῦ, τήν κατάσταση τῆς λύπης, γιατί μ’ αὐτόν τόν τρόπο, γίνεται κέντρο τοῦ ἐνδιαφέροντος τῶν συνανθρώπων του. Σημειώνει μάλιστα, μέ ἰδιαίτερο νόημα τό γεγονός τῆς ἰδιότυπης αὐτῆς ἔκφρασης τῆς φιλαυτίας τοῦ ἀνθρώπου, λέγοντας ὅτι πρέπει νά πονέσει κανείς πολύ γιά νά λυτρωθεῖ ἀπό τή λύπη καί μάλιστα, ἄν χρειασθεῖ, νά πονέσει μέ ὀξύτερο καί πιό μακροχρόνιο πόνο ἀπό τόν πόνο ἐκεῖνο πού τοῦ προκαλεῖ τό αἴσθημα τῆς λύπης . Κι’ αὐτό γιατί ὁ ἄνθρωπος, ὄντας δέσμιος τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ του, θεωρεῖ ὡς φυσικό ἐπακόλουθο τῶν δυσκολιῶν τῆς ζωῆς του τήν κατάσταση τῆς λύπης καί μάλιστα, ἀπαιτεῖ ὡς κεκτημένο δικαίωμά του τή συμμετοχή τῶν ἄλλων στό πάθος του. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος θεωρεῖ ὅτι μιά ψυχή πού ἔχει τέτοια βιώματα δέν προσδοκᾶ τήν ἀληθινή ἀνακούφιση, πού προέρχεται ἀπό τό Παράκλητο Πνεῦμα, ἀλλά ἐπιζητεῖ «τή νοσοῦσα χαρά», ἡ ὁποία εἶναι ἐμπαθής. Αὐτή ὅμως ἡ χαρά εἶναι, κατά τόν Ἅγιο, «ἕλκος ψυχῆς» .

Ὁ Κύριος μακάρισε τούς πενθοῦντες, ἐκείνους πού διακατέχονται ἀπό τό «κατά Θεόν» πένθος, ἀλλά ὄχι καί ἐκείνους πού ὑποφέρουν ἀπό τήν ἄκαιρη καί ἐμπαθή λύπη. Γιατί τό «κατά Θεόν» πένθος εἶναι δηλωτικό τῆς συναίσθησης τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν πτώση του καί γιά τήν ἀπομάκρυνσή του ἀπό τόν Θεό. Αὐτό τό πένθος ἔχει τή δύναμη νά ἐκκενώσει τό χῶρο τῆς ψυχῆς καί νά τόν ἀπαλλάξει ἀπό τήν ἐμπαθή λύπη, ὥστε νά εἰσοδεύσει στήν «βαθεῖα καρδία» τό χαροποιό ἐκεῖνο στοιχεῖο τῆς ἐλπίδας καί τῆς κατά Θεόν εἰρήνης πού ὁδηγεῖ στή σωτηρία. Ἔτσι μπορεῖ κανείς νά ἐννοήσει τή σημασία τοῦ Κυριακοῦ λόγου πού προαναγγέλει τήν ἐλευθερία ἀπό τό πάθος, λέγοντας: «Ἡ λύπη σας θά μεταστραφεῖ σέ χαρά».

Ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τή λύπη δέν εἶναι αὐτοσκοπός γιά τόν ἄνθρωπο, ἀλλά τήν ἐπιδιώκει κανείς, γιά νά ἀνοίξει χῶρο μέσα του ὥστε νά ἐγκατοικήσει ἐκεῖ ἡ εὐδόκιμη λύπη. Αὐτή ἡ εὐλογημένη λύπη μπορεῖ νά γίνει γόνιμο ἔδαφος, στό ὁποῖο ἀργότερα θά φυτρώσει ἡ ἀληθινή χαρά τῶν «κατά Θεόν καί ἐν Χριστῷ, πενθούντων». Εἶναι ἡ χαρά αὐτή, ἡ ὁποία στή γλώσσα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας ὀνομάζεται «χαροποιόν πένθος» ἤ «χαρμολύπη». Εἶναι δηλαδή, ἡ μετάνοια καί ἡ αἴσθηση τῆς ἀπομάκρυνσης τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τίς προδιαγραφές τῆς δημιουργίας του, ἀπό τή ζωή τῆς Τριαδικῆς καί αἰώνιας Ἀγάπης . Τό «χαροποιόν πένθος» ὁδηγεῖ, κατά τόν Ἀπόστολο, στή σωτηρία, ἐνῶ ἡ λύπη τοῦ κόσμου προετοιμάζει καί συντηρεῖ τό θάνατο.

Αὐτόν τόν θεοποιθή λόγο τῶν ἁγίων Πατέρων μας προσπαθοῦμε μέ τήν παρούσα ἔκδοση νά προσφέρουμε στούς ἐν Χριστῷ ἀδελφούς μας, ὡς συνδρομή καί ὑποστήριξη στόν ἀγώνα τους κατά τῆς ἐμπαθοῦς λύπης, πού συνεχῶς γεμίζει τό ποτήρι τῆς ζωῆς μας καί μᾶς στερεῖ τή χαρά «τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ».

Τό μικρό αὐτό πόνημα εἶναι χωρισμένο σέ τρία μέρη, τῶν ὁποίων προηγεῖται τό παρόν προλογικό σημείωμα.

Στό πρῶτο μέρος παραθέσαμε ὁμιλίες τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, μεταγλωττισμένες στήν καθομιλουμένη Ἑλληνική, οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται στό ἴδιο θέμα τῆς λύπης καί ἀθυμίας.

Στό δεύτερο μέρος τοῦ βιβλίου συμπεριλάβαμε, ὑπό τύπον συνοπτικῆς ἀναφορᾶς, μικρό δοκίμιο, σχετικά μέ τό θέμα τῆς λύπης. Αὐτό ἀναφέρεται σέ ἀπόψεις ἄλλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας –ἐκτός ἐκείνων τῶν ὁποίων ἐκθέτουμε στούς συγκεκριμένους μεταφρασμένους λόγους– μέ τίς ὁποῖες δίδεται μιά, κατά κάποιον τρόπο, πληρέστερη εἰκόνα τῆς Πατερικῆς θέσεως πάνω στό εὐαίσθητο αὐτό θέμα τῆς λύπης καί τῆς ἀθυμίας.

Θεωρήσαμε σκόπιμο τό νά παραθέσουμε ἐπίσης, στό τρίτο καί τελευταῖο μέρος τοῦ παρόνοντος βιβλίου, ὁρισμένες παραμυθητικές ἐπιστολές τῶν ἁγίων Πατέρων μας. Αὐτές οἱ περιστασιακές κυρίως ἐπιστολές ἀπευθύνονται σέ διάφορα πρόσωπα, τά ὁποῖα πενθοῦσαν γιά κάποια ἀπώλεια εἴτε αὐτή ἦταν ὁ θάνατος προσφιλῶν τους προσώπων, εἴτε ἡ στέρησης ὑλικῶν ἀγαθῶν, τοῦ γοήτρου, τῆς ἀξιοπρέπειας ἤ ἀκόμα καί ἡ ἀπώλεια τῆς αὐτοεκτίμησής τους.

Τό τρίτο αὐτό μέρος τοῦ βιβλίου εἶναι ἰδιαίτερης σημασίας. Γιατί σ’ αὐτό φαίνεται καθαρά ἡ ὑποδειγματική ἀγωγή τῶν ἁγίων Πατέρων. Πῶς δηλαδή, αὐτοί ἐκφράζουν τή συμπάθειά τους πρός τόν πάσχοντα, χωρίς ὅμως, ἡ παρακλητική αὐτή στάση τους, νά μειώνει στή συνείδηση τῶν λυπημένων τή σημασία τοῦ πάθους τῆς λύπης καί τήν ἀνάγκη τῆς ἀποκοπῆς τους ἀπ’ αὐτό.

Πράγματι, ἄν ἐρευνήσει κανείς κατά βάθος τά αἴτια τῆς λύπης, θά διαπιστώσει ὅτι αὐτή εἶναι ἀπόλυτα συσχετισμένη μέ ὅ,τι ἀφορᾶ στά ἀγαθά καί τίς ἀπολαβές τοῦ κόσμου τούτου. Ὁ ἄνθρωπος τίς περισσότερες φορές πάσχει ἀπό τή φιλαυτία του καί ἐξαιτίας αὐτῆς πρέπει, ἄν θέλει τήν ἐλευθερία του, νά παλαίψει γιά νά ἀποκτήσει πάλι «τό χαμένο θησαυρό του». Ἡ κολοκυθιά τοῦ προφήτη Ἰωνᾶ , ὅσο καί ἄν δόθηκε φιλάνθρωπα ἀπό τόν Θεό, γιά νά καλυφθεῖ μιά συγκεκριμένη καί πρόσκαιρη ἀνάγκη τοῦ Προφήτη, δέν θά ἔπρεπε, γιά κανένα λόγο, νά γίνει διαχωριστικό τεῖχος καί νά σκιάσει τή θέα τοῦ Θεοῦ στήν ψυχή του. Γι’ αὐτό, ὅταν ὁ Ἰωνᾶς «βολεύτηκε» κάτω ἀπό τή σκιά τοῦ ὑλικοῦ αὐτοῦ ὑποκατάστατου τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, θεώρησε τήν ἀνάπαυση πού τοῦ πρόσφερε ἡ κολοκυθιά ὡς εὐχάριστο ἀντίδοτο κατά τῆς λύπης του καί ὡς πλήρωμα τοῦ κενοῦ τῆς ψυχῆς του. Ἀλλά ἡ σκιά τῆς κολοκυθιᾶς δέν ἦταν πηγή ἀληθινῆς χαρᾶς καί ἀνάπαυσης. Ἦταν μονάχα ἕνα ἐφήμερο εἴδωλο εὐτυχίας, στό ὁποῖο ὁ Ἰωνᾶς στήριξε τόσο ἀπερίσκεπτα τήν ἐλπίδα τῆς ἀνάπαυσης καί τῆς πληρότητάς του.

Ἡ ἀπερισκεψία αὐτή τοῦ Ἰωνᾶ προκάλεσε τή φιλάνθρωπη καί πάνσοφη ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος πρόσταξε τήν κολοκυθιά νά ξεραθεῖ κι ἀμέσως αὐτή, μέσα σέ μιά νύχτα, ξεράθηκε. Ἡ ὑπερβολική λύπη τοῦ Ἰωνᾶ, ἡ ὁποία ἐπακολούθησε, ἄφησε νά φανεῖ ξεκάθαρα ὁ εἰδωλικός χαρακτήρας, τόν ὁποῖο εἶχε προσλάβει τό ἐφήμερο αὐτό κτίσμα στήν ψυχή τοῦ Προφήτη.

Καθένας μας, βέβαια, μέ τόν ἕναν ἤ τόν ἄλλο τρόπο, διατηροῦμε κρυφά ἤ φανερά κάποια «κολοκυθιά», στήν ὕπαρξη τῆς ὁποίας ἔχουμε στηρίξει τίς προσδοκίες, τά αἰσθήματα καί τίς ἐπιδιώξεις μας. Ἐκεῖ ἀπολαμβάνουμε νοσηρά τόν ψυχοφθόρο ὕπνο πού μᾶς χαρίζει «ἡ πυκνή καί πανόλεθρη σκιά της». Ὁ πανοικτίρμονας Θεός ὅμως, ὁ Ὁποῖος θέλει ὅλοι νά σωθοῦν καί νά ἔλθουν «εἰς ἐπίγνωσιν τῆς ἀλήθειας» , ἐπιτρέπει κάποια στιγμή, νά «ξεραθεῖ» ἡ εἰδωλική αὐτή χαρά μας καί νά χαθοῦν γιά πάντα τά ψεύτικα στηρίγματά μας.

Ἐξαιτίας λοιπόν τῆς λύπης, ἡ ὁποία θά πλημμυρίσει στή συνέχεια τήν ψυχή μας, μποροῦμε νά συνειδητοποιήσουμε τό ὅτι ποικίλλες «κολοκυθιές» ἔχουν οἰκειοποιηθεῖ τή θέση τοῦ Θεοῦ καί ἔχουν ἐκβάλλει τήν ἐλπίδα Του ἀπό τήν ψυχή μας. Θά ἀντιληφθοῦμε, δηλαδή ὅτι ἡ ἀγαπητική δύναμη, ἡ ὁποία θά ἔπρεπε νά λειτουργεῖται μέσα μας «Θεοπρεπῶς» καί ἡ ὁποία ὄφειλε νά στρέφεται πάντα, καθώς Ἐκεῖνος ἔχει ὁρίσει, πρός τόν Θεό καί τόν ἀδελφό , διοχετεύεται ἄσκοπα σέ ἀλλότριους τόπους καί ἔχει ἐντελῶς ἐκτραπεῖ ἀπό τήν πορεία της πρός τό «καθ’ ὁμοίωσιν». Ἔχει, μ’ ἄλλα λόγια, κάνει ἀντικείμενο καί ἀποδέκτη της τήν ἐφήμερη ὕλη, τίς ἀθέμιτες σχέσεις μέ τό παρόν καί μέ τήν ἄκρατη φιλαυτία.

Αὐτά ὅμως, καθώς θά μᾶς ἐξηγήσουν στή συνέχεια οἱ Πατέρες μας, εἶναι ἐκεῖνα γιά τά ὁποῖα δέν μᾶς ἐπιτρέπεται νά τρέφουμε ἐλπίδες καί νά χαιρόμαστε. Εἶναι «οἱ κολοκυθιές μας», τῶν ὁποίων τή σκιά ἐπέτρεψε βέβαια, πρός καιρόν, ὁ Θεός –γιά νά μᾶς προσφέρουν κάποια ἀνακούφιση καί νά μᾶς προστατεύσουν, «ὡς δερμάτινοι χιτῶνες», ἀπό τίς συνέπειες τῆς πτώσης μας– ἀλλά αὐτές τίς τρώει εὔκολα κάποια στιγμή ἕνα σκουλήκι καί ἔτσι μένουμε ἐκτεθειμένοι καί ἀπροστάτευτοι «στόν καύσωνα τῆς ἡμέρας». Ἀλλά γι’ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τίς ἀναπαύσεις θά πρέπει νά λυπούμαστε συνεχῶς καί νά μετανοοῦμε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Γιατί, καθώς λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, «θά μᾶς ζητηθεῖ λόγος ἀπό τόν Θεό, ὄχι γιατί δέν θαυματουργήσαμε, οὔτε γιατί δέν θεολογήσαμε, οὔτε, ἐπίσης, γιατί δέν φθάσαμε στή θεωρία τῶν ἀθεάτων, ἀλλά θά δώσουμε ὁπωσδήποτε λόγο, γιατί δέν κλαύσαμε καί δέν μετανοούσαμε συνεχῶς».

Εὐχή καί προσευχή μας γιά τόν καθένα μας εἶναι νά μήν ἐπενδύουμε πλέον, στή σκιά πού μᾶς προσφέρουν οἱ «κολοκυθιές» μας, ἀλλά νά βιαστοῦμε νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τέτοια ἀβέβαια ὑποστηλώματα, ὥστε νά μή βρίσκει ἡ λύπη στήν ψυχή μας ἀντικείμενο γιά νά τρέφεται καί νά συντηρεῖται.

Παραδίδοντας τή σκυτάλη τοῦ λόγου στή σοφή καί διακριτική γραφίδα τῶν ἁγίων Πατέρων μας, ἐκζητοῦμε τίς εὐχές τοῦ κάθε σεβαστοῦ ἀναγνώστη, ἀπευθύνοντάς του συγρόνως τό ἀποστολικό κέλευσμα: «Χαίρετε, ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε».

Η ΕΚΔΟΤΡΙΑ ΜΟΝΗ